İstanbul Bağcılar’da yaşanan yırtıcı cinayet, “Biz toplum olarak nereye gidiyoruz” sorusuna sormaya yöneltti. Psikiyatri uzmanları, unsur bağımlılığı ile birlikte önemli psikiyatrik hastalıkların bu tabloya yol açabileceğini söz ediyor.
Psikiyatri Uzmanı Doç.Dr. Onur Noyan, Bağcılar’da annesini feci formda katleden ve uyuşturucu bağımlısı olduğu öne sürülen Ali S. İle birlikte gündeme gelen bağımlılık ve şiddet bağlantısı hakkında değerlendirmeler yaptı. “Salt unsur kullanımı, kişiyi bu kadar şiddet uygulamaya itmez ya da salt ruhsal birtakım bozukluklar kişiyi bu kadar ağır şiddet uygulamaya itmez” biçiminde kıymetlendirme yapan Noyan, “Bu kadar ağır bir şiddet tablosu fakat bireyin genetik yüklülüğü, çocukluktan itibaren edindiği birtakım davranışsal özellikleri, ergenlik devrinde başlayan unsur kullanımı, husus kullanımına bağlı nörobilişsel bozukluklar ve husus kullanımı ile bağlantılı ortaya çıkan önemli psikiyatrik hastalıkların bir ortaya gelmesi ile karşımıza çıkıyor.” dedi. Bağımlılığın tedavisi olan bir beyin hastalığı olduğunu hatırlatan Noyan, bağımlılığın hastalık olarak değerlendirilmediği sürece kişinin hem kendisi hem de etrafı tarafından etiketleneceği konusunda ihtarında bulundu.
Bağımlıların hepsi şiddet eğiliminde değil
Yaşanan olayı yalnızca bağımlılıkla ilgili değerlendirmenin yetersiz olacağını vurgulayan Noyan, “İstanbulda yaşanan bu olayın yalnızca bağımlılıkla bağlı pahalandırmak hakikaten çok üstünkörü bir yaklaşım olacağını düşünüyorum. Bu yaşananları, bu davranışı yalnızca bağımlılıkla ilişkilendirmek, öncesi ve sonrasındaki birtakım yapılması gerekenlerin ve alınması gereken tedbirlerin art plana atılmasına sebep olabilir. Olaya geniş bir pencereden bakmamamız gerekiyor. Bağımlılık, tedavisi olan bir beyin hastalığıdır ve birçok diğer psikiyatrik hastalıkla birlikte görülebilir. Şiddet davranışı, kendine ya da etrafa ziyan verme davranışı alkol/madde kullanım bozukluğu tanısı almış hastalarda görülebilmektedir. Lakin “bağımlı” diyerek ötekileştirdiğimiz bireylerin hepsi şiddet göstermiyor ya da şiddet gösteren tüm bireyler de “bağımlı” değiller. Burada öteki bir pencere açılıyor. Bu olayı yalnızca “bağımlılık” üzerinden değerlendirirsek bir hasta kümesini ötekileştirmiş ve damgalamış oluyoruz aslında, bu sebeple şiddet davranışa sebep olan tüm durumlar detaylı bir biçimde incelenmelidir. Şiddet davranışının kişisel sebepleri, toplumsal olarak şiddetin olağanlaştırılması, husus kullanımının giderek yaygınlaşması, husus kullanımının sebep olduğu biyolojik tesirlerle ortaya çıkan psikiyatrik hastalıkların varlığı, unsur kullanımına karşı yapılan etiketlemeler sebebiyle tedaviye erişim konusunda isteksizlik, tedaviye erişim zorlukları, ailelerin bu bahisteki çaresizliği üzere birçok mevzunun detaylı bir biçimde kıymetlendirilmesi gerekmektedir” diye konuştu.
Bağımlılık hastalık olarak görülmeli
Bağımlılığın tedavisi edilmesi gereken bir hastalık olarak görülmesi gerektiğini kaydeden Doç. Dr. Onur Noyan, şunları söyledi:
“Bağımlılık bir beyin hastalığı olarak görülmediği; kişilik bozukluğu, ahlaki zayıflık ya da bir irade eksikliği olarak değerlendirildiği vakit hem bireylerin ve ailelerin tedavi olma konusunda çekimserlikleri olduğu hem de tüm dünyada bu alanda çalışmayı isteyen istekli uzman bulmakta zorlanıldığı görülmektedir. Bağımlılığı farklı bağlamlarda pahalandıran her türlü yaklaşım, bağımlılık teşhisli hastaların damgalanmasına ve ötekileştirilmesine neden olmaktadır. Tüm toplumlarda aslında bağımlılığa karşı olumsuz bir algı bulunmaktadır. Psikiyatrik olarak etiketlemeyi azaltmak için 7 yıl evvel milletlerarası teşhis sınıflamalarına nazaran “bağımlılık” tanısı yerine “Alkol/Madde Kullanım Bozukluğu” tarifi kullanılmaya başlanmıştır. Bu durum seçilecek sözlerin bile ne kadar değerli olduğunu göstermektedir. Etiketlendiğini düşünen bir birey etrafından ya da profesyonel birinden yardım alma konusunda isteksiz olacak, sıhhat sicilinde bu hastalığın gözükmesinden çekinerek hastaneye müracaat etmekten imtina edebilir. Hasta yakınları da hastalık olarak görmediklerinde alkol ve maddeyi bilerek ve isteyerek kullandığını, istemediği için de bırakmadığını düşünerek uygunsuz yaklaşımlarda bulunabilecektir. Bağımlılığı olan bireyler, vakit zaman suçlanmaları nedeniyle kendilerini damgalama eğilimindedir. Örneğin aile üyeleri husus kullandıkları için “bağımlılığı” olan şahısları suçlama eğilimindedir. Bu suçluluk duygusu “bağımlılık” teşhisi konan bireyi tedavi ve takviye aramaktan uzaklaştırır ve husus kullanımının artmasına, eşlik eden psikiyatrik hastalıklara ve devamında kimi davranış sorunlarına sebep olabilmektedir. Bu haber özelinde de medyanın rolü bağımlılığın imajını daha da olumsuz hale getirmek ve pekiştirmek tarafında olmamalı, haber içeriklerinin ve seçilecek sözlerin ahlaki yargılardan yahut önyargılardan uzak formda verilmesini sağlamak istikametinde olmalıdır. Buradaki temel gereksinimimiz ise şiddet içeren davranışların altındaki mümkün sebeplerin açıklanmasına ait hassas yaklaşımlardır.”
Madde kullanımı öbür psikiyatrik meselelere yol açabilir
Toplumsal olarak şiddetin normalleştirmesi toplumun her bireyine farklı düzeylerde yansımaktadır. Şiddet bir birey olağan bir reaksiyon haline geldiyse yalnızca unsur kullanımı ya da öbür bir tıbbi durum ile ilişkilendirmenin çok yanlışsız olmayacağını söz eden Doç. Dr. Onur Noyan, “Elbette ki unsur tesiri altında kişinin gerçeği kıymetlendirme yetisinin bozulmasına, kendini yönetme kabiliyetinin zayıflamasına ait olarak dürtü ve his denetiminde zorluklar ve nihayetinde şiddet davranışı ortaya çıkmaktadır. Madde kullanımı şizofreniye, duygudurum bozukluğu ya da bipolar bozukluk üzere öteki psikiyatrik hastalıklara da sebep olabilmektedir. Bu hastalıklarda da şiddet davranışı görülebilir. Ancak bu hastalıklarda da şiddet davranışının gözükebiliyor olması hiçbir vakit için bu davranışın yalnızca hastalığa bağlı olduğunu düşündürmemelidir. Bu türlü durumlarda yapılması gereken en değerli davranış bir an evvel tedavi için bir merkeze müracaat etmek olmalıdır. Bağımlılık için her ne kadar tedavisi olan bir hastalık olarak değerlendirilse de hastaların tedaviye erişimlerinde kahırlar ortaya çıkmaktadır. Bazen hastanın kusurluğu kabul etmemesi, bazen damgalama/etiketleme sebebi ile hastanın bir sıhhat kuruluşuna müracaat etmemesi, bazen tedaviyi reddetmesi üzere meseleler sebebi ile hastalar tedaviden yoksun kalmakta ve hastalığın alevlenmesi ile başta şiddet içeren davranışlar olmak üzere riskli davranışların görülme mümkünlüğü artmaktadır. Bu durumu gözlemleyen ailelerin de birden fazla vakit eli kolu bağlanmaktadır. Durumun tehlikesini fark etseler bile tedaviye ikna etmekte zorlanıyorlar, nereye müracaat edeceklerini bilmiyorlar maalesef. Hem hastaların tedaviye erişimlerini kolaylaştırmak, tedavi merkezlerinde ayaktan ya da yataklı tedavi imkânlarını arttırmak hem de ailelerin neler yapabileceğine ait yollar belirlenmelidir” diye konuştu.
Şiddet eğiliminin temellerine bakılmalıdır
Şiddet eğiliminin bağımlılığın ötesinde kıymetlendirilmesi gerektiğinin altını çizen Doç. Dr. Onur Noyan, “İlk başta ferdi özellikler ön plandadır. Doğumdan itibaren bireyin şiddet ile ilgisi ne durumdaydı sanki? Travmatik bir yaşantısı mı var, şiddete maruziyet ile mi büyüdü, yaş aldıkça kendini savunmak için daima şiddet içeren davranışlarda mı bulundu? Bu duruma sebep olabilecek alkol/madde kullanımı, psikiyatrik hastalıklar ve öbür tıbbi durumların eşlik edip etmediği detaylı bir halde değerlendirilmelidir” dedi.
Şiddet normalleştirilmemeli
Şiddetin vakit zaman maalesef hayatın her alanında görüldüğünü kaydeden Doç. Dr. Onur Noyan, “Ne yazık ki her gün farklı bir şiddet olayına şahitlik ediyoruz. Cürüm ve ceza istikrarının adil bir biçimde uygulanması, caydırıcı tedbirler alınmasının şiddet davranışının azalmasında katkı sağlayacaktır. Bireylerin bağımlılığının ardındaki neden ne olursa olsun bağımlı olmayı kendilerinin seçmediğini akılda tutmak değerlidir. Bağımlılığı önlemenin en değerli yolu unsur ile temasının önlenmesidir. Bağımlılık gelişen durumlarda da geç kalmadan müdahale edilmeli ve tedaviye başlanmalıdır. Tedaviye kabul etmeyen hastaların aileleri için de destekleyici ve yol gösterici türel tedbirler alınmalıdır. Bağımlılıktan uzaklaşmak mümkündür. Birebir öteki tıbbi durumlarda olduğu üzere bağımlılık sürecinde de yanlışsız teşhis, tedavi ve dayanak sistemi ile bireyin güzelleşme seyahati başlayabilmektedir” dedi. (BSHA)
