Tüm ülkeyi derinden sarsan ve yüzyılın felaketleri ortasında yer alan Kahramanmaraş merkezli gerçekleşen zelzeleler sonrasında hem zelzeleye maruz kalanlarda hem de dolaylı yoldan etkilenenlerde birtakım ruhsal meseleler ortaya çıkabiliyor. Bu sıkıntılardan birini de uyku sorunları oluşturuyor. Sarsıntı sonrasında görülen belirtiler ortasında yer alan uyku bozuklukları; şahıslarda uykuya dalma zahmetleri, uykuyu sürdürme zahmetleri, erken uyanma, dingin uyumama formunda görülebiliyor. Zelzeleden sonra şahıslarda ruhsal bir rahatsızlık olup olmadığından bağımsız olarak görülen bu belirtiler, aslında bireyi ruhsal olarak müdafaaya ve kurtarmaya yönelik olarak ortaya çıkıyor. Fakat sarsıntıdan sonra görülen belirtilerin şahısların günlük fonksiyonelliğini bozması ve bir aydan daha uzun sürmesi üzere durumlarda kesinlikle bir profesyonel yardım alması öneriliyor. Memorial Ankara Hastanesi Psikiyatri Bölümü’nden Uz. Dr. Esengül Ekici, zelzele sonrası görülen uyku sorunları ile ilgili bilgi verdi.
Deprem sonrası akut gerilim bozukluğu görülebilir
Doğal bir afet olarak zelzele pek çok ruhsal reaksiyona yol açabilen bir travmadır. Bu ruhsal belirtilerin fonksiyonellik kaybına yol açtığı ve travmadan sonraki bir ayda görülmesi durumu “Akut Gerilim Bozukluğu” ya da ICD-11’e nazaran ise “Akut Gerilim Tepkisi” olarak isimlendirilir. Bu ruhsal belirtiler ortasında, zelzelenin istemsiz bir biçimde problem veren anılarının akla gelmesi, tekrarlayıcı düşler, zelzelenin yine oluyormuş üzere hissedilmesi, daima bir biçimde olumlu hisler yaşayamama ve daima olumsuz duygusal durum, kendi, etraf ve dünyaya karşı olumsuz kanılar, kişinin kendini yabancı üzere hissetmesi, vaktin hızlanması, yavaşlaması, sarsıntı anını hatırlatan içsel olarak anı, his ve niyetlerden ve dışsal olarak durum ve faaliyetlerden kaçınılması, uyku bozuklukları, kızgın davranışlar, her an tetikte olma, irkilme yansısı ve odaklanma zahmeti üzere durumlar yer alır.
Deprem sonrası görülen ruhsal belirtiler bireyi korur
Depremden sonra bu belirtilerin ruhsal bir rahatsızlık olsun olmasın görülmesi olağandır ve ruhsal olarak bireyi muhafazaya, kurtarmaya yönelik reaksiyonlardır. Hayat uzunluğu bir travmayla müsabaka sıklığı yüzde 50-60 oranındayken travma sonrası gerilim bozukluğu üzere bir psikiyatrik bozukluk olma mümkünlüğü yüzde 8’dir. Kimi kaynaklara nazaran ise bu oran yüzde 2-5 aralığındadır. Sarsıntı üzere bir doğal afette ise bu oran yüzde 20’lere kadar çıkabilir. Bu durumda her travmanın psikiyatrik bir bozukluğa yol açmadığı ve akut gerilim yansısının genel olarak yüzde 90-95 oranında tam olarak güzelleştiği görülebilir.
Psikolojik birinci yardım travmanın tesirlerinin azaltılmasını sağlar
Depremle bağlantılı travmanın tesirlerinin azaltılmasında birinci bir ayda yapılacak olan en kıymetli şey; kişinin temel ihtiyaçlarının karşılanması, güvenliğinin, barınmanın ve temel hayat koşullarının sağlanmasıdır. Bunlar ruhsal birinci yardımın ana kısımlarını oluşturmaktadır. Ruhsal birinci yardım bireyin hislerinin dinlenilmesi ve anlaşılması, duyguya bedel verilmesi ve bireyin yanında olduğunun hissettirilmesini içerir.
Deprem endişe ve korkusu uyku bozukluklarını tetikleyebilir
Depremde travmaya direkt ya da dolaylı yollardan maruz kalan bireylerde, yani zelzele bölgesinde kendi ya da yakını bulunanlar ile yaşananlara dışarıdan tanıklık edenlerde görülen psikiyatrik belirtilerden biri de uyku bozukluklarıdır. Uyku bozuklukları; uykuya dalma zahmeti, uykuyu sürdürme zahmeti, erken uyanma, dingin uyuyamama, kabus görme, gece uyurken ani irkilme üzere durumları kapsamaktadır. Bu belirtileri yaşayan bireyler uykuda kendilerinin de zelzeleye yakalanabileceğini düşünebilir, korkabilir ve kaygılanabilir. Zelzeleden sonra yaşanan bu dehşet ve tasalar kişinin uyku nizamının bozulmasına ve uyku sorunları yaşamasına neden olabilir.
Güvenli bir ortam ve uyku hijyeninin sağlanması uyku sıkıntılarını hafifletebilir
Toplumda örseleyici tesir gösteren sarsıntı varlığı, kendisine maruz kalanları daha çok etkiliyor. Lakin yazılı, görsel ve toplumsal medyanın yaygınlaşması aslında yaşanan felaketin acısının ve tasasının daha geniş bölümlerce hissedilmesini de sağlıyor. Zelzeleye direkt maruz kalanlar başta olmak üzere, bu felaketin acısını ve korkusunu içinde hisseden bireylerde ortaya çıkabilecek uyku sıkıntılarının tahlili için uygulanabilecek uyku hijyeni teklifleri şu formda sıralanabilir:
-Güvenli ve sıcak bir ortam sağlanmalı
-Yatma-kalkma saatleri nizamlı olmalı
-Uyku saatine yakın çay-kahve tüketilmemeli
-Yatak odası karanlık, sessiz ve serin olmalı
-Yatak odası öbür bir aktiflik için kullanmamalı
-Uykuya dalınamadığında uykuyla inatlaşmayıp yataktan kalkıp öteki bir odaya geçilmeli ve karanlık ya da loş ışıkta oturulmalı
-Eğer uykusuzluk kişinin günlük fonksiyonelliğini bozacak seviyeye gelmişse profesyonel yardım alınması önerilmelidir
Kaynak: (BYZHA) – Beyaz Haber Ajansı
