Yeni Basın Kanunu Ne Getiriyor

İzmir Gazeteciler Cemiyeti, Yeni Basın Kanunu hakkında açıklama yaptı.

“Basın Kanunu ile pek çok kanunda değişiklik yapan yasa teklifi tüm itirazlarımıza ve verilen kelamlara rağmen hiçbir değişiklik yapılmadan Meclis Genel Kurulu’na getiriliyor. Adı üzerinde bu kanun, BASIN Kanunu’dur.   Basın örgütlerinin, basın mensuplarının itirazları dinlenmelidir” denilen açıklamada, yeni Basın Kanunu hakkındaki 10 itiraz gündeme getirildi.

Yasa teklifi söz özgürlüğünün önünde tarihimizin en büyük manisi olarak dikilecek 29’uncu unsur ile ‘Halkı yanıltıcıyı bilgiyi alenen yaymak’ üzere bir yeni hata tarifi oluşacak. Muğlak ve ucu açık sözlerle hangi savcının hangi yanlış bilgiyi yayanlarla ilgili harekete geçeceği bilinemeyecek. Toplumsal medyada eleştirel paylaşımlar, ‘dezenformasyon’ olarak suçlanabilecek. Palavra haberi yapanın yanı sıra yayan sözü getirilerek demokrasiyi ve tabir özgürlüğü prensibini temelinden sarsıp çökertecek pek çok uygulamayla karşı karşıya kalınacak.

Yerel gazetelerimizin ana ömür kaynağı olan resmi ilan gelirlerinin yüzde 75 oranında azalması kelam konusu olacak. Mahallî gazeteler bu darbeyi aldığı takdirde çalışan yaklaşık 8 bin meslektaşımız için işsiz kalma tehlikesi doğacak. İnternet siteleri Basın İlan Kurumu havuzuna dahil edilirken, yeni kaynak yaratılmadığı için, ilan pastasından alınan hisse güzelce küçülecek. Resmi ilan yayınlama hakkına sahip 953 gazetenin yaklaşık 30’u yaygın, geri kalanı mahallî gazetedir. Resmi ilan yayın hakkı bekleyen gazeteleri de hesaba kattığımızda yaklaşık 1000 gazete için gelirlerini kıymetli ölçüde kaybetme riski oluşacak.

İnternet haber sitelerine ilişkin mevzuat düzenlemelerinin sonra yapılacağının belirtilmesi büyük boşluk yaratıyor. Mahallî yazılı basın kazanılmış hakları açısından, eşit maliyet, eşit fonksiyon taraflarından ziyana uğrayacak. Kurumsallaşmış, varlığını sürdüren, istihdam yaratan, yıllarca vergisini ödeyerek mesleğe hizmet etmiş mahallî gazeteler ile bir mühlet evvel kurulmuş kurumların eşit statü kazanma tehlikesi doğacak. Lokal gazetelerimizde haberin doğruluğuna ait eşik bekçiliği vazifesi muhabir, editör, yazı işleri müdürü, genel yayın direktörü üzere üç yetkiliden geçerken bu fonksiyonu zayıflatacak istikametler oluşabilecek.

İktidarlar tarafından tehlikeli görünen toplumsal medya paylaşımları ağır cezaya maruz kalacak. Kapalı anlık iletileşme uygulamaları, görüşmelere ait bilgileri BTK’ya verecek.

Teklifin bir nebze olumlu sayılabilecek yanı, internet basınında çalışan meslektaşlarımıza gazeteci statüsü kazandırması ve bu yolla basın kartı alma yolunun açılması. Bu duruma rağmen muhakkak kurallarda internet basınına yönelik ağır yaptırımlar da öngörülmekte. Teslim ve koruma yükümlülüğünü yerine getirmeyen internet sitesine, 1 milyar liraya kadar ceza verilebilecek. “Haber Sitesi” vasfını yitirenler internet sitelerinde çalışan gazetecilerin ferdî hakkı olan basın kartı da ellerinden alınacak.

Kişisel hakların korunması değerli lakin bu haliyle internet siteleri için kaotik bir süreç yaşanabilecek. Yazılı medyada dava açmak için tanınan “yayın tarihinden itibaren 4 aylık süre”, internet basınında yayın tarihinden itibaren değil “şikâyet tarihinden itibaren” başlatılacak. Yani her gün yüzlerce haber yayınlayan bir internet sitesi yasanın akabinde yıllar boyunca, binlerce haberiyle ilgili dava edilebilecek.

Gazetecilerin basın kartı taşımasının hiçbir manası kalmayacak, dernek ve vakıf yöneticilerinin, pek çok kamu çalışanının basın kartı almasının önü açılacak. Basın kartı komitesi unsurlarının yasa teklifinin içine konulmasıyla meslek örgütlerinin bu mevzuatı idari yargıya taşımasının önüne geçiliyor, yasal zırh kuşanılıyor. Kimin basın kartı alıp kimin alamayacağına karar verecek 9 kişilik kurulda gazetecileri temsil edebilecek yalnızca 2 temsilci bulunabilecek, 5 üyeyi direkt başkanlık belirleyecek.

Resmi ilanların adil bir biçimde gazetelere dağıtılması gayesiyle kurulan ve fikir ve içerik farkı gözetmeksizin aracılık hizmeti yapmakla yükümlü Basın İlan Kurumu gazetelere ve internet haber sitelerine hem para hem ceza veren bir kurum olarak büyük yetkilerle donatılacak. Basın İlan Kurumu tıpkı televizyon ve radyolar üzerinde kılıcını sallayan RTÜK üzere yazılı ve dijital medyanın “eli silahlı polisi” haline gelecek.

Bilgi Teknolojileri ve Bağlantı Kurumu (BTK) toplumsal medya ve Whatsapp üzere haberleşme programlarını çok sıkı kontrol ve ceza tehdidi altına alacak. Kullanım bilgilerini vermek ya da hata işlediği öne sürülen hesaplarla ilgili süreç yapmak üzere ağır yükümlülükleri kabul etmeyen toplumsal medya şirketlerine 30 milyon TL ceza ve kapatmayla eş manalı sayılabilecek seviyede yüzde 95 bant daraltması cezaları kelam konusu olacak. BTK toplumsal medya şirketlerinin global cirolarının yüzde 3’ü kadar ceza kesebilecek. Hangi toplumsal medya devi global cirosunun yüzde 3’ünü ceza olarak Türkiye’ye öder? Unsurla toplumsal medya şirketleri üzerinde baskı kurularak niyet ve tabir özgürlüğü alanının denetim edilmesi amaçlanmaktadır.

İtirazlarımızı Meclis’te lisana getirirken “Tartışmalı bu unsurları, muğlaklıktan uzak olacak biçimde tekrar düzenleyelim, bunlar bizde büyük tasa uyandırıyor” dedik, dinlemediler. Mesleksel itirazlarımıza karşı adeta cezalandırıldık. Mesleksel düzenleme yapma maksadıyla kurulan kurumlar birer ceza kurumuna dönüştürülürken şimdiden nokta atışı başlatılan cezalar yaygınlaştırılacak. Yaklaşan seçimler öncesinde devlet kurumlarının, halkın tüm haber kaynaklarını bir ahtapot üzere sararak, isterse sıkıştırıp boğacağı isterse gevşetebileceği bir yasal düzenlemeye HAYIR denilmelidir. Biz gazeteciler topluma karşı sorumluluğumuz gereği bir kere daha hem yasa yapıcıları hem kamuoyunu uyarıyoruz. Bu yasa bu haliyle uygulanırsa ülkemizde basın, tabir ve haberleşme özgürlüğü kalmayacak. Bu sansürü kabul etmeyeceğiz; okurlarımızla, dalla, meslektaşlarımızla VE basın-ifade özgürlüğünden yana olan halkımızla bu çabayı büyüteceğiz. (BSHA – Bilim ve Sıhhat Haber Ajansı)

İzmir Gazeteciler Cemiyeti Medya Müşavere Grubu