Dünya genelinde böbrek hastalıklarıyla alakalı rahatsızlıkların önemli boyutlara ulaşması, toplumsal farkındalığın artırılmasını mecburî kılıyor. Bu hedef doğrultusunda 2006 yılından bu yana tüm dünyada ve ülkemizde, her yıl Mart ayının ikinci Perşembe günü ‘Dünya Böbrek Günü’ olarak kutlanıyor.
Her yıl ana bir temanın belirlendiği bu değerli günün bu yılki sloganı ‘Herkes İçin Böbrek Sağlığı-Beklenmeyen İçin Hazırlıklı Ol, Savunmasız Hassas Bireyleri Destekle’ olarak belirlendi. Son yıllarda dünya çapında yaşanan pandemi ve sarsıntı üzere felaketlerin gelişmesi ile artan böbrek hasarı riski düşünülerek bu slogan seçildi. Memorial Şişli ve Bahçelievler Hastaneleri Nefroloji Bölümü’nden Prof. Dr. Ülkem Çakır, ‘Dünya Böbrek Günü’ öncesinde böbrek hastalıklarının kıymeti ve ezilme sendromu hakkında bilgi verdi.
Böbrek hastalıklarının beraberinde getirdiği büyük yük
Günümüzde dünya çapında 850 milyon insanın çeşitli nedenlerden dolayı böbrek hastalığına sahip olduğu varsayım edilmektedir. Epidemiyolojik çalışmalar, çoklukla yavaş ilerleyen ve geri dönüşü mümkün olmayan kronik böbrek hastalığının, yılda en az 2,4 milyon vefata neden olduğunu, hatta en süratli vefata yol açan nedenler ortasında altıncı sıraya yükseldiğini göstermektedir. Ani gelişen ve kısa müddette ömrü tehdit eden böbrek işlevlerindeki bozulma, akut böbrek hasarı olarak isimlendirilir. Acilen tedavi edilmediğinde, hasar organ yetmezliği evresine ilerleyerek mevt oranlarını önemli oranda artırır. Akut böbrek hasarı dünya genelinde 13 milyondan fazla kişiyi etkilemektedir. Bu olguların % 85 ‘i düşük ve orta gelirli ülkelerde yaşamaktadır ve yılda 1,7 milyon kişinin bu sebeple ömürlerini yitirdiği ön görülmektedir. Hem akut, hem de kronik gelişen böbrek işlev kaybının; diyabet, hipertansiyon, obezite ve kalp damar hastalıklarının seyrini kötüleştirmesinin yanı sıra, hepatit, tüberküloz, sıtma varlığında, mevt riskinin artmasına değerli katkıda bulunduğu bilinmektedir. Çocuklarda erişkinlerden farklı olarak, böbrek hastalıklarının sekelleri daha uzun mühlet devam etmektedir ve ömürlerinin ileri devirlerinde de kıymetli tıbbi sıkıntılara yol açmaktadır.
Afetlerde böbrek hasarı riski artıyor
Covid-19 pandemisinin hasarlarını onarmaya çalışırken, yakın devirde ülkemizde yaşanan zelzele felaketi herkesi derinden yaralamıştır. Sarsıntılar sırasında hayati organlara direkt olan travmalardan sonra, ölümlere en sık yol açan neden ezilme sendromu ve komplikasyonlarıdır. Ezilme sendromu travmanın yol açtığı çizgili kasların hasarı ve buna bağlı olarak gelişen belirti ve bulguları içeren karışık bir tablodur. Bu sendromun geliştiği hastalardaki sistemik bulgular tablonun öncelikle etkilediği organ ve sisteme nazaran farklılık gösterir. En sık rastlanılan bulgular hipotansiyon, şok, kalp ve teneffüs yetersizlikleri olsa da, en yaşamsal komplikasyonların kanda ani yükselen potasyumun yol açtığı ölümcül kalp ritmi bozukluğu ve akut böbrek yetmezliği olduğu unutulmamalıdır.
Amaç depremzedeyi yalnızca göçük altından çıkarmak değil yaşatmak olmalıdırDeprem sonrasındaki arama ve kurtarma çalışmalarındaki gaye, yalnızca depremzedeyi göçük altından çıkarmak değil, yaşatmak olduğundan birinci kademede çok erken ve şuurlu davranılmalıdır. Ezilme sendromu gelişmiş ya da gelişme riski olan bir yaralının göçükten çıkarılmasından itibaren en geç 12 saat içerisinde hastaneye ulaştırılması kıymetlidir. Zira acilen bölgesel hasarın düzeltilmesi, şok, elektrolit bozukluğu, böbrek yetmezliği riskinin önlenmesi ve uygun tedavinin yapılması gerekmektedir.
Ezilme sendromu gelişmişse tedaviye çabucak başlanması gerekiyorEzilme sendromunun gelişmesini önlemek, önlenemiyorsa da komplikasyonlarını en aza indirgemek için alınması gereken tedbirler belirlenmiştir. Enkaz altında canlı bir depremzede saptandığında birinci temas kurulur kurulmaz, en kısa müddette damar yolu açılarak sıvı (izotonik sodyum klorür) tedavisine başlanmalıdır, kurtarma sırasında sıvı tedavisine devam edilir. Verilecek sıvının ölçüsü her depremzedeye ve her zelzelenin özel koşullarına nazaran (kurtarma mühleti, yaş, kilo, travmanın şiddeti, hava sıcaklığı, idrar ölçüsü, fizik muayene bulguları) başka farklı kıymetlendirilir. Depremzede hastaneye ulaştırıldıktan sonra tüm branşlar tarafından birlikte kıymetlendirilir. Gerekiyorsa cerrahi teşebbüsler yapılır ve enfeksiyon tarafından tedbirler alınır. Akut böbrek yetmezliği geliştiğinde yapılan konservatif tedavilere karşılık alınamıyorsa, idrar çıkışı yetersiz ise diyaliz tedavisi uygulanır, seçilen diyaliz tedavi modeli hemodiyalizdir. Hemodiyaliz gereksinimi çoklukla geçicidir, fakat birtakım depremzedelerin ömür uzunluğu diyalize girmeleri gerekebilir.
‘Beklenmeyen için hazırlıklı ol, savunmasız hassas bireyleri destekle’Dünyada artan böbrek hastalıkları yüküne karşın, ne yazık ki böbrek sıhhatine yönelik hizmet alma noktasındaki eşitsizlik ve uyumsuzluk hala çözülememiştir. Böbrek hastalıklarının gelişmesinde, ekseriyetle insanların doğdukları, büyüdükleri, yaşadıkları ve çalıştıkları yerlerin yanı sıra yoksulluk, cinsiyet ayrımcılığı, eğitim eksikliği üzere toplumsal faktörler kıymetli rol oynamaktadır. Bunlara pandemi, sarsıntı üzere afetlerin de eklenmesiyle böbrek hastalığı gelişme riski daha da artmıştır. Münasebetiyle bu durumlar için ulusal ve milletlerarası siyasetler ve stratejiler çok düzgün belirlenmelidir. Bilhassa de bu afet durumlarına hazırlıklı olmak, etkilenme riski yüksek olan bireylerin desteklenmesini ön planda tutmak büyük ehemmiyet taşımaktadır.
Kaynak: (BYZHA) – Beyaz Haber Ajansı