Yapay zeka ve dijital teknolojilerdeki gelişmeler, afetlerin evvelden iddiası, afet sonrası hasar tespiti, süratli müdahale ve yardım uyumu üzere pek çok alanda değerli imkanlar sağlıyor. Faal afet yönetimi için teknolojinin kullanılmasının mecburilik haline geldiğini söyleyen yeni jenerasyon teknoloji şirketi Cerebrum Tech’in Kurucusu ve İdare Konseyi Lideri Dr. Fazilet Erkul, “Yapay zeka yardımıyla afetler daha gerçekleşmeden tüm senaryolar çalışılabilir. Uydu imajlarından ve alandan gelen bilgilerin tahlilleriyle oluşturulan karar takviye sistemleri yöneticilere yol gösterebilir. Saha gruplarının muhtaçlığa uygun yönlendirilmesi üzere hayati kararlar çok daha kısa müddette alınabilir. Afet idaresi sistemleri sel, orman yangını, zelzele üzere farklı başlıklarda özelleştirilebilir” dedi.
Birleşmiş Milletler Afet Risk Azaltma Ofisi (UNDRR) sayılarına nazaran zelzele, sel, kasırga, kuraklık ve orman yangınları üzere doğal afetler her yıl ortalama 160 milyon insanın hayatını derinden etkiliyor. Can kayıplarına ve maddi ziyana yol açan doğal afetlerin şiddetinin ve sıklığının yaşanan global iklim krizi nedeniyle ilerleyen yıllarda daha da artması bekleniyor. Bu nedenle doğal afetlere karşı mahallî, ulusal ve memleketler arası seviyelerde kurulacak afet idaresi sistemleri büyük değer taşıyor. Son yıllarda yapay zeka uygulamaları ve dijital teknolojilerde yaşanan ilerlemeler afet idaresi konusunda da faal tahlillere kapı aralıyor. Sürdürülebilirlik odağında yapay zeka, siber güvenlik, metaverse ve akıllı kentler teknolojileri üzerine faaliyet gösteren yeni jenerasyon teknoloji şirketi Cerebrum Tech’in Kurucusu ve İdare Konseyi Lideri Dr. Fazilet Erkul, aktif bir afet yönetimi için teknolojiden azami düzeyde faydalanılması gerektiğini ve dünyada da afet öncesi ve sonrası süreçlerde yapay zeka uygulamalarının süratle arttığını söyledi.
Dünyada erken ikaz sistemleri için çalışmalar yapılıyor
Teknoloji ve yapay zekanın afet öncesinde ve sonrasındaki kullanım alanları hakkında bilgi veren Dr. Fazilet Erkul, “Yenilikçi teknolojilerden yararlanılması afet sonrasında olduğu kadar, afet öncesinde de riskin azaltılması ismine oldukça önemli kazanımlar sağlıyor. Afet
öncesi süreçlere yönelik yapay zeka takviyeli sistemler, uydu imajları, hava iddiaları üzere çeşitli kaynaklardan gelen büyük ölçülerdeki dataları tahlil ederek erken ihtar sistemlerinin kurulmasını sağlayabiliyor. Sel, kasırga, heyelan, tsunami üzere tabiat olaylarına karşı muvaffakiyetle çalışabilen erken ikaz sistemleri, zelzele üzere daha sofistike tabiat olaylarına yönelik de çalışmaların konusu haline geldi. Çin ve İsrail’de iyonosferdeki elektrik yüklü parçacıklardaki dalgalanmaların tahlil edildiği örnek çalışmalar var. Avrupa ve Japonya’da ise zelzele gerçekleşmeden 10-15 saniye öncesinde ikaz verebilen sistemler mevcut. Böylelikle bir nebze de olsa insanların inançlı alanlara yöneltilmesi ve güç santralleri üzere riskli yapıların kullanım dışı bırakılması mümkün oluyor” dedi.
Yapay zeka ile tüm afet senaryolarına hazırlık yapılmalı
Afet yönetimi süreçlerinin karmaşık ve dinamik bir yapıya sahip olduğunu vurgulayan Dr. Erkul, “Afet yönetim sürecinde süratli planlama, karar verme ve doğru uygulamaların hayata geçirilmesi kritik bir öneme sahip. Dataların depolanması, işlenmesi, haritalandırılması ve değerlendirilmesi için teknolojinin sağladığı imkanlara ihtiyaç var. Yapay zeka yardımıyla afetler daha gerçekleşmeden tüm senaryolar hazırlanıp, üzerinde çalışılabilir. Bu senaryolara karşı muhtemel hareket planları hazır tutulur. Ayrıyeten bu sistemlerde aktif rol alacak vazifeliler metaverse ortamında sanal simülasyonlar yardımıyla eğitilebilir. Uydu imgelerinden ve alandan gelen dataların tahlilleriyle oluşturulan karar dayanak sistemleri yöneticilere yol gösterebilir. Afet idaresi sistemleri sel, orman yangını, sarsıntı üzere farklı bahis başlıklarında da özelleştirilebilir” diye konuştu.
Afet sonrası süreçte yapay zekanın suratından faydalanılmalı
Yapay zekanın en tesirli olduğu alanın afet sonrasındaki vakitle yarışılan arama-kurtarma ve lojistik evresi olduğunun altını çizen Dr. Erkul, “Yapay zeka algoritmaları ile uydu imgesi bilgilerini işleyerek hasarın boyutunu acilen tespit edebiliyoruz. Böylelikle gerekli kol gücü ve gereç muhtaçlığı süratle seferber edilebilir. Bu datalar üzerinden oluşturulacak haritalamalar ile arama kurtarma takımları için öncelikli pozisyonlar belirlenebilir. Yapay zeka tabanlı sistemler, afet sonrası yol ve köprülerin durumunu tahlil ederek en süratli rotayı belirleyebilir. Tıpkı vakitte, acil durum depolarındaki materyallerin stok durumu takip edilerek, eksik olan gereçlerin en kısa müddette tamamlanması sağlanabilir. Toplumsal medya bilgilerini toplayarak insanların pozisyonu belirlenebilir. Bu tip çalışmalar yaşanan büyük can kaybı ve yıkımla hepimizi yasa boğan Kahramanmaraş merkezli 6 Şubat sarsıntı felaketinin akabinde kısıtlı da olsa uygulandı. Biz de Cerebrum Tech olarak uydu imajlarının tahlili ve haritalama çalışmalarına elimizden geldiğince dayanakta bulunduk” diye konuştu.
Robotlar enkaz altına ulaşmakta en kıymetli yardımcılar
Arama-kurtarma çalışmalarında drone ile görüntüleme ve robotik üzere teknolojilerden de faydalanmak gerektiğinin altını çizen Dr. Erkul, “Dünyada afet sonrası çalışmalarda robotların öne çıktığı örnekleri daha sık görmeye başladık. Grupların erişemediği alanlara robotlarla ulaşarak enkaz altına ilkyardım ve besin üzere materyallerin teminini sağlamak mümkün olabiliyor. Bu robotların karada, havada ve suda çalışan farklı versiyonları bulunuyor. Sese, ısıya hassas görüntüleme sistemleri de enkaz altındaki canlı varlığının tespitinde çok değerli bir rol oynuyor. Bunlar bilinen lakin ülkemizde pek yaygın kullanılmayan ekipmanlar.
Afetlerde teknoloji kullanımında ABD ve Çin lider
Her ne kadar son dönemlerde dünya genelinde afetler karşısında bilgi teknolojilerinin kullanımının gerekliliğine yönelik farkındalık artmış olsa da uygulamaların beklenen düzeyde olmadığı görülüyor. Bu mevzuda 2020 yılında yapılmış bir istatistik çalışmasında, afet risklerinin azaltılması hedefiyle teknolojinin imkanlarından yararlanma oranının ABD ve Çin’de %14-15 düzeylerinde olduğu pek çok ülkede bu ortalamanın %3-5’i geçemediği tespit edilmiş durumda. Afetlerden ziyadesiyle canı yanmış bir ülke olarak devlet kurumlarımız, özel dal ve üniversitelerimiz ile afet idaresinde teknolojik yatırımlarımızı artırmamızın ileriki devirlerde birebir acıları tekrar yaşamamamız için hayli kıymetli olduğunu düşünüyorum” tabirlerini kullandı.
Kaynak: (BYZHA) – Beyaz Haber Ajansı
