Ankara Tabip Odası Hukuk Ofisi, Tıpta Diş Hekimliğinde Uzmanlık Yönetmeliği hakkında bir açıklama yaptı.
Tıpta Uzmanlık Eğitimi
“Ülkemizde “tıpta uzmanlık eğitimi”, tıp bilimi ve hekimlik mesleği ile halkın ömür ve sıhhat hakkı açısından taşıdığı kıymet ve vazgeçilmezliğin yanında, ne yazık ki belirli başlı sorun alanlarından biri olma niteliğini de öteden beri sürdürmektedir. Değinilen “sorun” ise; bilimsel ve mesleksel alana nitelikli bir katkı sunması yerinde, bu kurumun işleyişinde gözlenen eksiklikler kadar; başta “eğitim görenler” (asistan hekimler) olmak üzere, bu kurumun öznelerinin maruz kaldığı hak kayıpları ve mağduriyetlerle de şekillenmektedir. Bu alana has yeni bir normatif belirlemenin de, öncelikle mevcut sorunu/sorunları tespit ederek tahlile kavuşturmayı amaçlayan bir iradeyi, gerçeklik ve samimiyet temelinde yansıtması beklenir. Tıpta uzmanlık eğitiminin öznesi olan doktorların talep ve beklentilerinin ise, anılan gerçeklik ve samimiyet açısından eldeki esas test kiti olacağı da tartışmasızdır”
Tıpta Uzmanlık Kurulu
2014 yılında çıkarılan evvelki yönetmeliğin varlığına son vererek, 03.09.2022 tarih ve 31942 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan yeni “Tıpta ve Diş Hekimliğinde Uzmanlık Eğitimi Yönetmeliği” de, öncelikle üstte değinilen göstergelere nazaran bir değerlendirmeye ziyadesiyle muhtaçtır. Hakikaten yeni yönetmelik; tıpta uzmanlık eğitimi alanında, düne kadar inkâr edilip görmezden gelinen problemlerin, artık böylesi bir tavrın dahi çarçabuk yapılamayacağı son derece ağır bir tabloya evrildiği aktüel süreçte, bilhassa asistan doktorlarımızın yükselen sesine ve legal eylemliklerine de bir karşılık olarak sunulmaktadır. Peki, yeni yönetmeliğin, tıpta uzmanlık eğitimine ve doktorlarımızın talep ve beklentilerine verdiği cevaplar, öngördüğü tahlil sistemleri, nelerdir ve kâfi midir? Bu kapsamda elbet öncelikle bakılması gereken, tıpta uzmanlık eğitiminin niteliğini ve işlerliğini belirleme, bu eğitimi yapılandırma ve de denetleme noktasında değerli bir fonksiyonu bulunan “Tıpta Uzmanlık Konseyi (TUK)”nun, yeni yönetmelik lafzında nasıl ele alındığıdır.
Gülhane Askeri Tıp Fakültesi
Yönetmeliğin “ikinci bölümü”, evvelki yönetmeliğe emsal biçimde TUK’a dair temel normatif düzenlemelere yer vermekte; yapısı ve işleyişine dair kararları içermektedir. Lakin en baştan söylemek gerekir ki; TUK’un, yönetimin mutlak belirleyicisi olduğu tek sesli bir yapı yerine; daha demokratik, şeffaf ve iştirakçi bir yapıya kavuşturulması yolundaki haklı beklentilerin, yeni yönetmelik ile yeniden karşılanmadığı görülmektedir. Kurulun toplam üye sayısı yeni yönetmelikte değişmemekte (16); bakanlığın direkt belirlediği kişi sayısı da tekrar 8 olarak korunmaktadır (bkz. m. 4). Fakat YÖK’ün üye sayısı 6 ya çıkarılmakta, bu değişikliğin ise asıl olarak Gülhane Askeri Tıp Fakültesi’nin varlığına geçmiş süreçte son verilmesinden kaynaklandığı, evvelki yönetmelikte bu kurum tarafından belirlenen bir sandalyenin, artık YÖK’e eklendiği görülmektedir. Türk Tabipleri Birliği (TTB) ve Türk Diş Doktorları Birliği’ne (TDB) ilişkin sadece birer üye belirleme yetkisi ise, olduğu üzere durmaktadır. Oylarda mümkün bir eşitlik durumunda, heyet liderinin (ki yeni yönetmelik, TUK’un lideri olarak Sıhhat Bakanlığı bakan yardımcısını işaret etmektedir) bulunduğu tarafın çoğunluğu sağlayacağı yolundaki adabı düzenleme de tekrar motamot mevcuttur.
TUK Eğitim Kurumları
Yeni yönetmelik ile heyetteki görüşmelerin, “kurul başkanı” (bakan yardımcısı) tarafından tek taraflı iradeyle belirlenecek gündemdeki sıraya nazaran yapılacağı öngörülmüş olup, evvelki yönetmelikte yer almayan bu “gündem belirleme yetkisi ” ile, şuranın zati demokratik ve iştirakçi olmayan yapı ve işleyişine yeni bir darbe daha vurulmuştur (bkz m. 4/6). Yeni yönetmeliğin, heyet kararlarının bağlayıcılığı ve aktifliğine yönelik ayrıyeten vurgular yapma, hatta kimi yaptırımlar dahi öngörme muhtaçlığı duyması, bir manada artık TUK’un ciddiye alınmasını istiyor görünmesi ise, bilhassa dikkat caziptir. Buna nazaran, (bkz. m. 4/8); konsey kararı ilgili kurumlarca acilen uygulanacak, uygulanmaması durumunda ise ilgili kurum uyarılacak, bu durumun devam ettiğinin tespiti halinde ise ilgili uzmanlık eğitimi programının eğitim yetkisinin askıya alınmasına ve programdaki mevcut uzmanlık öğrencilerinin öteki programlara nakline dahi (TUK tarafından) karar verilebilecektir. TUK ile eğitim kurumları ortasındaki alakanın, artık böylesi bir düzenlemeye ve yaptırıma tabi tutulması, tıpta uzmanlık eğitiminde bu ilgi nezdinde öteden beri mevcut olan kaotik sıkıntılı yapının ve eğitim kurumları yönetimlerinin kimi keyfiyetleri karşısında birden fazla vakit TUK’un fonksiyonsuz ve etkisiz kalışının bir itirafı olsa gerektir. Ancak, “TUK’un artık ciddiye alınması” yolundaki değinilen tavır, ne yazık ki yeni yönetmelik lafzında bu seferde TUK’u fonksiyonsuz kılan kimi devamı düzenlemelerle çelişmektedir. Bu kapsamda TUK’un misyonlarını düzenleyen husus lafzında kimi değişiklikler kelam bahsidir (bkz. m. 5). Bunlar içinde dikkat cazip düzenleme, evvelki yönetmelik ile TUK’a tanınmış olan uzmanlık eğitimi kontenjanları belirleme yetkisinin artık kaldırılmış olmasıdır (bkz. m. 5/1k). Evvelki yönetmeliğe nazaran, “uzmanlık eğitimine giriş imtihanlarında programlara ilişkin kontenjanları programların eğitim kapasitesi ve imkânlarını göz önünde bulundurarak ülke muhtaçlığına nazaran belirlemek” misyon ve yetkisine sahip olan TUK, artık bu bahiste -bakanlığa- “görüş vermek” ile yetinecektir. Kontenjan belirleme yetkisinde TUK’un artık bir “tavsiye organı ” niteliğine indirgendiği, kelam konusu belirlemenin ise asıl olarak bakanlık uhdesine alındığı görülmektedir. Bu durumun; uzmanlık eğitimi kontenjanların belirlenmesinde, rasyonel olgular ile bilimsel ve kamusal gerekler yerine; -ülkemizde tıp fakültelerinin gerisi gerisine açılıp kayıt almasında görüldüğü üzere- siyasi popülist saiklerin önde tutulacağını gösterdiği, elbet uzmanlık eğitiminin niteliğine de olumsuz bir tesirde bulunacağı açıktır.
Tıpta Uzmanlık Eğitimi
Yeni yönetmeliğe dair beklentilerin ziyadesiyle somutlaştığı bir öbür normatif alan ise, elbet tıpta uzmanlık eğitiminin öznelerine yönelik bakış ve düzenlemelerde karşılık bulmaktadır. Bu kapsamda öncelikle, evvelki yönetmelik lafzında “tanımlar” kısmında yer bulan kimi kavramların, artık yeni yönetmelikte (bkz. m3) ya terk edildiği, ya da tekrar isimlendirilme muhtaçlığı duyulduğu görülmektedir. Hakikaten evvelki yönetmelikteki “kurum yöneticisi” ve “program yöneticisi” kavramlarının yerine, yeni yönetmelikte “kurum eğitim sorumlusu” ve “eğitim sorumlusu” kavramlarına yer verilmiştir. Yeni yönetmeliğe nazaran “kurum eğitim sorumlusu” (bkz. m. 3/1ı); “eğitim kurumundaki uzmanlık eğitiminin yürütülmesinden sorumlu olan eğiticiyi ” söz etmekte, bir manada belirli bir kurumun uzmanlık eğitimi özelindeki hiyerarşik üstünü/kurum idarecisini tariflemektedir. Evvelki yönetmelikteki “kurum yöneticisi” kavramına karşılık gelen başhekim, dekan ve Adli Tıp Kurumu başkanının ise, yeni yönetmelikte böylesi somut bir belirlemeye bahis yapılmadığı; lakin yeni yönetmeliğin devamında (bkz. m. 8) yeniden tıpkı kişilerin/makamların işaret edildiği görülmektedir. Burada getirilen besbelli farkın ise, öncesinde sadece dekan yahut başhekim üzere bilinen kurum idari amirlere yönelmiş bulunan kelam konusu sözlerin, artık “…veya görevlendireceği eğitici ” formunda genişletilmiş oluşudur. O halde yeni yönetmeliğin, “kurum eğitim sorumlusu” ismiyle, uzmanlık eğitimine has olarak kurum yönetimi nezdinde yeni bir makam ve unvan ihtisas ettiği, yeni bir hiyerarşik üst/kurum idarecisi tariflediği de söylenebilir. Tıpta uzmanlık eğitiminin, böylesi yeni makam ve unvanlara duyduğu gereksinim ve bu noktada elde edilecek yarar yanında; böylesi makam ve unvanlara muhtaçlık duyan şahıslar nezdindeki şahsi yararın da, uygulamadaki somut örnekleriyle önümüzdeki süreçte görülüp tartışılacağı, bu günden söylenebilir.
Programlar, Eğiticiler ve Uzmanlık Öğrencileri
Önceki yönetmelikte “tanımlar” kısmında yer bulan “program yöneticisi” ise, görüldüğü kadarıyla yerini “eğitim sorumlusu” kavramına (bkz. m. 3/1e) bırakmış, lakin kavramsal içeriği korunmuştur. Yeni yönetmeliği nazaran “eğitim sorumlusu”; “ilgili programdaki eğitimin uyumunda yetkili ve sorumlu olan eğiticiyi ” tabir etmekte olup, misal bir niteleme evvelki yönetmeliğin “tanımlar” başlıklı kısmında “program yöneticisi” için de yapılmaktadır. Önceki yönetmelik lafzında da olduğu üzere, yeni yönetmeliğin “üçüncü kısım ”ünde ise, “Programlar, Eğiticiler ve Uzmanlık Öğrencileri” başlığı ile tıpta uzmanlık eğitiminin anılan öznelerine ve asli kurumlarına dair, daha somut kimi düzenlemelere yer verilmektedir. Yeni yönetmelik ile “akademik kurul” ların daha detaylı tanımlandığı ve bu kapsamda; üniversiteye bağlı sıhhat uygulama ve araştırma merkezinde fakülte şurası, birlikte kullanım kapsamındakiler de dâhil olmak üzere bakanlık hastanelerinde ise eğitim planlama konseyi olarak tariflendiği görülmektedir. Anılan “eğitim planlama kurulları” nın ise, genel eğitim ve araştırma hastanelerinde en az yedi, kol eğitim ve araştırma hastanelerinde ise en az üç bireyden oluşacağı; fakat değinilen “kurum eğitim sorumlusu” bu konseyin doğal üyesi kılınırken, ilgili uzmanlık kısımlarının “eğitim sorumluları” na ise, bu konseye davet edilebilecek tali özneler olarak bakıldığı görülmektedir. Eğitim planlama konseylerinin mümkün çalışma tarz ve temelleri ise, tıpta uzmanlık eğitiminin temel normatif dokümanı olan bu yönetmelik lafzına her nedense dahil edilmemiş, bunun bakanlıkça belirleneceği tabir edilmekle yetinilmiştir.
Kurum ve Eğitim Sorumlusu
Yukarıdaki kısımlarda de kısaca değindiğimiz “eğitim kurumu ve program” başlıklı 8 inci husus ise, evvelki yönetmeliği misal bir biçimde, kelam konusu öznelere dair daha detaylı düzenlemelere yer vermekte; lakin bu kapsamda yeni yönetmelik lafzında, uzmanlık eğitiminin kimler tarafından ve hangi nitelik ve kapsamda verileceği yanında, bu şahısların idare ve kontrol yetkisine dair belirlemeler yapmaya da, özel bir değer ve öncelik verildiği gözlenmektedir. Hakikaten, evvelki yönetmelikte tıpkı unsur lafzında fakat en başta, çabucak birinci fıkrada temel bir garanti olarak yer bulan “Programlardaki eğitim, Heyet tarafından ilan edilen ve eğitim standartlarını da içeren çekirdek müfredatı karşılayacak formda olmak zorundadır ” kararı; yeni yönetmelik unsurunda motamot korunsa da, her nedense unsurun sonraki fıkralarına atılmıştır. Bunun yerine yeni husus lafzı, muhakkak ki bir algıda seçicilik tabiri olarak, “Eğitim kurumundaki uzmanlık eğitimi, eğitici niteliğini haiz kurum eğitim sorumlusu tarafından yürütülür” tabiriyle başlamakta, bir hiyerarşi belirleme telaşını öncelemektedir. Anılan “kurum eğitim sorumlusu” ise, tek başına kurum yönetimi tarafından belirlenecek bir kişidir ve bu “belirlemeye”, başka sözü ile kurum yönetimine bu yolda tanındığı görülen mutlak takdir hakkına dair, rastgele bir koşul/sınır da göze çarpmamaktadır. Yeni yönetmeliğin “eğitici” için yer verdiği düzenlemelerin (bkz. m 10) ise, evvelki yönetmelik lafzı ile emsal olduğu, lakin eğitici olmayan uzmanlar ile ilgili alanda uzman olmayan öğretim üyeleri ve öğretim görevlilerine tıpta uzmanlık eğitiminde verilen rolün, daha da genişletildiği görülmektedir. Gerçekten evvelki yönetmelik lafzında bu pozisyondaki özneler için yer bulan eğiticiler nezaretinde uzmanlık eğitiminde misyon alacaklarına yönelik tabire, yeni yönetmelikte yer verilmemektedir. Şüphesiz tıpta uzmanlık eğitiminin en belirgin/asli öznesi ise, eğitim gören pozisyonundaki “uzmanlık öğrencileri”, asistan doktorlardır. Yeni yönetmelik, evvelki yönetmelik lafzında olduğu üzere tekrar 11 inci hususta, uzmanlık öğrencilerine yönelik kimi özgün düzenlemelere, hak ve teminatlar yanında kimi yükümlülüklere de yer vermektedir.
Uzmanlık Öğrencilerinin Eğitimi
Yeni yönetmelik anılan 11 inci unsurda, uzmanlık öğrencilerine yönelik “kurumlarındaki takım unvanı ne olursa olsun, bu Yönetmelik ve ilgili mevzuat kararları çerçevesinde programlarda uzmanlık eğitimi gören, araştırma ve uygulama yapan bireyler ” belirlemesini korumaktadır. Uzmanlık öğrencilerinin; uzmanlık eğitiminin gerektirdiği durumlar dışında aylıklı yahut aylıksız olarak hiçbir işte çalışamayacağına yönelik bilinen kural da, yeni yönetmelik lafzında motamot yer almaktadır. Lakin yeni yönetmelikte yer bulan bir farklılık olarak; bu formda çalıştığı tespit edilen uzmanlık öğrencilerinin eğitim kurumu ile ilişiğinin kesilmesi yaptırımı öncesinde, artık öncelikle bir “uyarı mekanizması” nın uygulamaya konulduğu, bu ikaza karşın ihlalin devamı yahut tekrarı durumunda anılan ilişik kesme sisteminin bir yaptırım olarak devreye alındığı görülmektedir. Uzmanlık öğrencilerinin uzmanlık eğitimi uygulamasından sayılmayan işlerde görevlendirilemeyeceği biçimindeki, tahminen de en kıymetli teminat kararının, yeni yönetmelik lafzında tekrar korunduğu görülmektedir. Lakin, “pandemi sürecinin” de bir eseri olarak evvelki yönetmelik lafzına sonradan eklenmiş bulunan, uzmanlık öğrencilerinin deprem, sel baskını, salgın hastalık üzere olağandışı ve hizmetin olağan olarak sürdürülemediği hallerde eğitim gördüğü kurumda yahut birebir vilayet içerisindeki sıhhat tesislerinde süreksiz müddetle görevlendirilebileceği yolundaki düzenleme de, ne yazık ki tıpkı muğlak ve sıkıntılı yapısıyla yeni yönetmelikte de yer almaktadır. Dikkat alımlı farklılıklar olarak ise, kelam konusu düzenlemede yabancı asıllı uzmanlık öğrencilerinin artık kapsam dışı bırakıldığı ve “bu vazifelerde geçen müddetler eğitim mühletinden sayılır” kuralının ise yürürlükten kaldırıldığı görülmektedir. Bunun yanında; tek seferde en fazla üç aylık müddetler halindegörevlendirme yapılabileceğine dair hudut korunurken, bir yıl içinde en fazla iki kere görevlendirme yapılabileceği şeklindeki teminatın artık yeni yönetmelikte yer almadığı, bunun yerine eğitim mühleti boyunca toplamda altı ayı geçmemek halinde yeni bir düzenlemeye yer verildiği görülmektedir. Yukarıda yer verilen teminatın de bir gereği ve doğal uzantısı olarak, uzmanlık öğrencilerinin tabi tutulacağı “nöbet (fazla çalışma) rejimi”, yeni yönetmelik lafzında daha detaylı biçimde düzenlenmiş durumdadır. Elbet bu durum, asistan doktorların bu başlık altında yaşadığı ağır aktüel mağduriyetlerin sonucu ve bu yoldaki yasal ve tesirli hareketliliklerinin de somut bir kazanımıdır. Bu açıdan denebilir ki asistan doktorlarımız, yakın süreçteki kararlı duruşları ve eylemlikleri ile nihayet krala, bir Magna Carta Libertatum u yazdırmışlardır. Bu kapsamda yeni yönetmelik (bkz. m. 11/5); uzmanlık öğrencilerinin nöbet uygulamasının üç günde birden daha sık olmamak kaydıyla ve ayda en fazla sekiz nöbet olacak şekilde düzenleneceği karara bağlamakta, ayrıyeten gece nöbeti tutan uzmanlık öğrencilerinin nöbetin sonraki günü sıhhat hizmeti sunumunda vazife almayacağını da yeni bir kural haline getirmektedir. Ancak yeni yönetmeliğin bu kuralı ayrıyeten özgün bir kontrol ve yaptırım düzeneğine bağlama muhtaçlığı duymuş olması da, son derece dikkat caziptir. Gerçekten anılan husus devamında; bu kuralın ihlal edildiğinin tespit edilmesi halinde eğitim programlarının TUK tarafından değerlendirmeye alınacağını ve mevcut ihlâlin mahiyetine ve durumun gereklerine nazaran TUK tarafından, kurumun uyarılmasından, programın eğitim yetkisinin kaldırılmasına kadar kimi yaptırımların da uygulanacağı söz etmektedir. Meğer öbür benzeri kimi kural ve garanti ihlallerine yönelik emsal kontrol ve yaptırım düzeneklerine gerek görülmediği üzere, hatta mevcut olanların da zayıflatılması kelam bahsidir.
Tıpta ve Diş Hekimliğinde Uzmanlık Eğitimi Yönetmeliği
Bu durumda aşikâr ki bakanlık dahi; öteden beri asistan doktorlara dayatılan ve artık tartışmasız sistematik bir hak ihlaliniteliği kazanmış bulunan mevcut sorunun; bir manada kendisi tarafından yaratılmış, beslenip büyütülmüş bir canavarın, artık o denli basitçe ortadan kaldırılamayacağının derdini taşımakta ve bunu yönetmelik lafzına da yansıtmaktadır. Lakin bir öteki bakış açısı ile de, asistan tabiplere yönelik böylesi bir kural ihlalinin/hak gaspının yaşama geçirilmesi durumunda, bu keyfiyetin faili pozisyonundaki kurumlar açısından yaptırım olarak, en fazlası TUK nezdindeki uzun bir bürokratik sürecin işlemeye başlayacağı ve sonuçta kelam konusu hak ve kazanımın da kâğıt üstünde kalacağı ayrıyeten söylenebilir. Bu açıdan Hukuk Ofisimiz, yeni yönetmeliğin 11 inci unsurunun 5 inci fıkrasında yer bulan “Uzmanlık öğrencilerinin nöbet uygulaması üç günde birden daha sık olmamak kaydıyla ayda en fazla sekiz nöbet olacak halde düzenlenir. Gece nöbeti tutan uzmanlık öğrencileri nöbetin sonraki günü sıhhat hizmeti sunumunda vazife almaz” kuralının; uzmanlık eğitimi verilen istisnasız bütün kurumlar nezdinde bağlayıcı ve emredici bir türel norm olarak varlık kazanmış bulunduğunu; gerek 2547 Sayılı Yüksek Öğretim Kanunu (bkz. m. 53 vd), gerekse 657 Sayılı Devlet Memurları Kanunu (bkz. m. 125 vd) kararları dikkate alındığında, anılan kurala karşıt iş ve süreçler gerçekleştiren idarecilerin, idari disiplin hukuku ve hatta tazmin hukuku nezdinde şahsi sorumluluklarının da oluşacağını; hatta kelam konusu kural ihlalinin, 5237 Sayılı Türk Ceza Kanunu’nun (TCK) 257 nci unsuru uyarınca, sorumlu idarecilerin şahsi cezai sorumluluğu dahi doğuracağını dikkate sunmak ister. Elbet kelam konusu hak ve teminatın kâğıt üstünde kalmamasının temel garantisi de, birebir vakitte onu var etmiş de olan, fiili legal gayret olacaktır.
Akademik Konsey Kararı
Uzmanlık öğrencilerine yönelik bir başka bilinen garanti kararı olan kurul tarafından belirlenmiş müfredat ve standartlarda eğitim verilmesinin sağlanmasını isteme hakkı nın da, yeni yönetmelik lafzında tekrar korunduğu görülmektedir. Fakat “belirlenmiş müfredat ve standartlarda eğitim” tabirinin, artık “belirlenmiş müfredat ve standartlar çerçevesinde eğitim” olarak yeni bir lafza sahip kılınması dikkat caziptir. Hukuk disiplininde geçerli “lafzi yorum” kuralları dikkate alındığında, artık getirilen bu “çerçeve” tabiri ile, bu husustaki garantinin zayıflatılmış olduğunu düşünmek yanlış olmasa gerektir. Üstelik yeni yönetmelik, kelam konusu hakkın (istemin) muhatabını da akademik konsey şeklinde ayrıyeten belirlemeye giderek, açıkça yeni bir “silsile” yaratmış ve böylelikle kelam konusu hakkı/güvenceyi daha da fonksiyonsuz kılmış görünmektedir. Çünkü evvelki yönetmelik lafzı dikkate alındığında, bir uzmanlık öğrencisinin, bulunduğu kurumda müfredat ve standartlar çerçevesinde eğitim verilmediği yolundaki itirazlarını direkt TUK’ a iletmesi noktasında hiçbir pürüz kelam konusu değilken; artık böylesi bir itiraz, -ancak gerçekte mevcut ihlalin de asıl faili olan-, “akademik kurul” a yapılabilecektir. Belirli ki TUK, uzmanlık öğrencilerinin bu yoldaki talep ve yakınmalarına kayıtsız kalmanın normatif münasebetini de yeni yönetmelik lafzı ile elde etmiş bulunmaktadır. Yeni yönetmelik devamında, “akademik konseyce talebin karşılanamaması ya da akademik heyetin verdiği karara uzmanlık öğrencisinin itiraz etmesi halinde bu durum eğitim kurumunca on beş iş günü içinde Bakanlığa bildirilir şeklinde bir adaba de ayrıyeten yer vermektedir. Lakin her nasılsa cümle tam da burada bitivermekte; bakanlığa bildirim sonrası ne olacağı, nasıl bir tahlil yolu izleneceğine ya da yaptırım uygulanacağına dair en ufak bir söz yer bulmamaktadır. Üstelik anılan bildirimi yapacak olan da, dikkat edilir ise tekrar mevcut ihlalin faili olan kurumun kendisidir.
Yeni Yönetmelik
Böylesi bir değerlendirmeye girilmişken, yeni yönetmelik lafzında yer bulan tıpta uzmanlık eğitimi nezdindeki “denetim mekanizmaları” na daha detaylı biçimde değinmek de yerinde olacaktır. Yeni yönetmeliğin, “programların denetimi” metodu kapsamında, evvelki yönetmelikte yer bulan en az beş yılda bir yerinde kontrol yapılması şartını kaldırıldığı; bunun yerine kelam konusu kontrolü muğlak ve takdiri bir niteliğe büründürdüğü görülmektedir. Öte yandan “yerinde kontrol ” yerine artık tercihen “beyan tarzı ile kontrol ” biçiminde, yeniden son derece muğlak ve gerçekte bir kontrol de olamayacak yeni bir sistem getirilmektedir. Öte yandan özdeğerlendirme raporunda besbelli eksiklik saptanan programların heyet tarafından öncelikle denetleneceği biçimindeki tarz de, yeni yönetmelikte artık “gerektiğinde denetlenir ” haline büründürülmüştür. Özdeğerlendirmede eksiklik saptanan kurumlar için o yıla özgü olarak kontenjan kıymetlendirilmesi yapılmayacağına dair var olan bariz kural da, yeni yönetmelik ile “kurulun belirlediği süre” formunda soyut bir takvime bağlanmıştır. Tekrar, verilen müddet içinde eksiklik ve yanılgıların giderilmemesi halinde programın eğitim yetkisi kaldırılır formundaki bariz metot ve yaptırımın, artık yeni yönetmelik lafzında “programın eğitim yetkisinin devam edip etmeyeceği Şura tarafından kıymetlendirilir ” formunda tekrar son derece muğlak ve etkisiz kılındığı da görülmektedir. “Uzmanlık eğitimine giriş sınavları” na dair yeni yönetmelik lafzında yer bulan kimi değişiklikler de, elbet bu kıymetlendirme yazısında yer bulması gereken başlıklardan biridir.
TUS, DUS ve YDUS
Bu kapsamda yeni yönetmelik de, evvelki yönetmelik lafzında yer bulan TUS, DUS ve YDUS rejimini, yarışma aslına dayanan mesleksel bilgi sınavı olarak tanımlayıp korumaktadır. Bu kapsamda TUS, yılda en az iki kez; DUS ve YDUS ise yılda en az bir sefer olmak üzere ÖSYM tarafından gerçekleştirilecektir. Ancak, kelam konusu imtihanlara katılma ve uzmanlık eğitiminin hak edilmesine yönelik aktüel bir koşul/engel olarak; her durumda Anayasal garantiye sahip “eğitim hakkı”nın açık bir ihlali olarak değerlendirdiğimiz; “devlet hizmeti yükümlülüğü tamamlanmaksızın yan kol uzmanlık eğitimi yahut ikinci bir uzmanlık eğitimi alınamayacağı” yolundaki yeni yasa kuralının, artık yeni yönetmelik lafzına da işlendiği görülmektedir. Önceki yönetmelik lafzında “yerleştirme sürecinin yapılabilmesi” takvimine nazaran konumlanan “mesleğini yapmaya yetkili olma” şartının ise, artık yeni yönetmelik lafzında “sınav tarihi prestijiyle diplomasının tescil edilmiş olması” halinde, yeni bir takvime ve özünde bir idari bürokratik sürece tabi kılınması ise, kanımızca son derece sıkıntılıdır. Misal formda, evvelki yönetmelik lafzında YDUS için aranan “uzman olma” şartı da, yeni yönetmelik lafzında “sınav tarihi prestijiyle Bakanlıkça uzmanlık dokümanı tescil sürecinin tamamlanmış olması ” biçiminde söz edilmektedir. Uzmanlık eğitimine giriş imtihanlarında muvaffakiyet elde ederek eğitim almaya hak kazananların tabi olacağı tarza dair de, evvelki yönetmelik lafzında yer bulmayan “atamaya pürüz durumu olmayan aday ” sözünün, artık yeni yönetmeliğe eklendiği ve yeni mümkün hak kayıplarına kapı açıldığı görülmektedir. Yeni yönetmelikte yer bulan bir öteki değerli değişiklik ise, üstteki kısımlarda de kısaca değindiğimiz üzere, kontenjanların belirlenmesinde getirilen yeni metot ve yetki kuralları nezdinde görülmektedir. Buna nazaran kurumlar, her imtihan devri için açılmasını istedikleri uzmanlık öğrencisi kontenjanlarını bağlı oldukları üst kurumlar aracılığı ile bakanlığa bildirecekler, lakin evvelki yönetmelikten farklı olarak bakanlık, bu kontenjanları ÖSYM’ye bildirirken, artık TUK un görüşünü almayacaktır.
Eş Durumu Tayini
Uzmanlık eğitimine dair bilinen temel yol (örneğin uzmanlık eğitiminin kesintisiz sürdürülmesi gereği ve eğitimin, yerleştirilen programda tamamlanması aslı; bunun yanında kurum, program ve kol değiştirme şartları ve yöntemi vb.) yeni yönetmelikte de misal biçimde korunmakta, lakin kimi istisnai değişiklikler de yer bulmaktadır. Bu kapsamda yeni yönetmeliğin, boş kalan kontenjanlara mahsus olarak bir kol değişikliği yöntemine ayrıyeten yer verdiği ; lakin devamında bu metoda mahsus yordam ve asılların bakanlıkça belirleneceğini de tabir ettiği görülmektedir. Uzmanlık eğitiminde kurum değiştirme yolu kapsamındaki dikkat alımlı düzenleme ise, minimum nitelik ve standartların sağlanamadığı kurumlarda dahi uzmanlık eğitime kapı açılmasıdır. Buna nazaran (bkz. m. 13/4a2), bir programda eğitici bulunmakla birlikte minimum nitelik ve standartların sağlanamadığı hallerde, TUK tarafından bu kuruma eksikliklerin giderilmesi için tanınan mühlet boyunca, öteki kurumda görevlendirme yapılmaksızın tıpkı kurum ve programda eğitime devam edilebilecektir. Kurum değiştirme yolunda “eş durumu” ve “sağlık durumu” üzere haklı nedenlere bağlı talep ve uygulamalar, yeni yönetmelik lafzında da misal biçimde yer bulmaktadır. Lakin eş durumu nedeniyle nakil taleplerine, “evlilik tarihinin tercihlerin yapıldığı tarihten sonraki bir tarih olması ” halinde, kanımızca hakkaniyet ve mantık dışı bir ek şartın eklendiği de gözlenmektedir. Yeni yönetmeliğin uzmanlık öğrencisinin “uzmanlık eğitimi karnesi” nin oluşturulmasında, direkt “eğitim sorumlusu” nu tarifleyip yetkilendirmesi de kelam mevzusudur (bkz. m. 17/1c). Öte yandan “eğitim sorumlusu kanaati ” kavramının da yeni yönetmelikte korunduğu, üstelik evvelki yönetmeliğin ve uygulamanın kıymetli sorun başlıkları ortasında yer bulan “göreve bağlılık, çalışma, araştırma ve yönetme yeteneği ile meslek ahlakı ” üzere son derece muğlak ve keyfiyete açık kriterlerin de, yeni yönetmelikte tekrar motamot yer aldığı görülmektedir.
Uzmanlık Eğitimini Bitirme Sınavı
Önceki yönetmelikte de bulunan eğitim müddetlerinin üçte bir oranında artırılabilmesi yordamı yanında yeni yönetmeliğin, artık yan kısımlar için eğitim müddetlerinin üçte bir oranında azaltma yetkisini de içerdiği görülmektedir. Yeni yönetmelik de, uzmanlık eğitiminde fiilen geçmeyen mühletlerin uzmanlık eğitimi müddetinden sayılmayacağı yolundaki bilinen unsur ve kuralı korumaktadır. Bu kapsamda sadece yıllık izin ve bilimsel içerikli toplantılar için verilen izinlerin istisna tutulması, yeni yönetmelik lafzında da tekrarlanan bir başka hakkaniyetsiz durumdur. Yeni yönetmelik “uzmanlık tezi” ve bu başlık altındaki yöntem ve kavramları daha detaylı biçimde düzenlemektedir. Fakat artık, birden fazla tez danışmanı belirlendiği durumlarda başka danışmanlar nezdinde eğitici olma koşulu aranmayacağıöngörülmektedir (bkz. m. 19/2). Evvelki yönetmeliğin “tez jürisi” asıl üyelerinden en az birinin kurum dışından belirlenmesi yolundaki kararının, yeni yönetmelikte yer bulmadığı ve yerini -belli ki bütün üyeler için de geçerli olabilecek şekilde- kurum içinden ya da dışından belirlenen halinde bir tabire bıraktığı görülmektedir. Uzmanlık öğrencisi tarafından tezin, kabul edilebilir yasal bir mazeret olmaksızın eğitim mühletinin bitiminden itibaren altı ay içinde teslim edilmemesi durumu, yeni yönetmelikte direkt uzmanlık öğrenciliği ile ilişiğinin kesilmesi sonucuna bağlanmaktadır. Yeni yönetmelik, “Uzmanlık eğitimini bitirme sınavı” heyetlerinin oluşturulmasındaki evvelki bilinen adabı korumakla birlikte, artık bu heyetlerin direkt “kurum eğitim sorumlusu” tarafından belirleneceğine yer vermektedir (bkz. m 20/1). Heyetler, tamamı ya da en az üç üyesi imtihan yapılan kısımdan olmak üzere, uzmanlık kolunun rotasyon alanlarının yahut TUK’un uygun gördüğü öbür kısımların eğiticilerinden oluşmak üzere beş bireyden oluşacaktır. Fakat devamında, TUK tarafından, gerek görülen uzmanlık kollarının heyetlerinin oluşturulma yordamının bu karardan farklı olarak belirlenebileceğine dair bir düzenleme de dikkat çekmektedir.
Tıpta ve Diş Hekimliğinde Uzmanlık Eğitimi Yönetmeliği
Girdikleri uzmanlık eğitimini bitirme imtihanında muvaffakiyet gösteremeyenler yahut imtihana girmeyen uzmanlık öğrencilerine, tekrar imtihana alınmalarına kadar evvelki yönetmelik ile tanınan kadrolarıyla ilişiklerinin kesilmeyeceği yolundaki garanti kararı, yeni yönetmelik lafzında yer bulmamaktadır. Öte yandan yeni (ikinci) imtihanın yapılması için öngörülen 6 aylık müddet de 3 aya indirilmiştir. Yeni yönetmelik lafzında da, ikinci imtihandan da muvaffakiyet elde edemeyen uzmanlık öğrencileri için iki imtihan hakkı daha tanınmaktadır. Lakin bu imtihanların da 6 ay yerine 3 ay içinde ikame edilmesi öngörülmekte; üstelik TUK’un bu bahisteki yetkisi her nedense kaldırılarak, bu imtihanların heyet üyelerinin, tarihinin ve kurumunun direkt bakanlıkça belirleneceği hükme bağlanmaktadır. Yeni yürürlük kazanan “Tıpta ve Diş Hekimliğinde Uzmanlık Eğitimi Yönetmeliği”, görüldüğü üzere; “tıpta uzmanlık eğitimi”nin daha nitelikli ve fonksiyonlu kılınması ve başta asistan doktorlarımız olmak üzere, bu kurumun öznelerinin hak ve beklentilerinin karşılanması noktasında, ileriye atılmış olumlu bir adım olarak değerlendirilmeyi hak etmemektedir. Gerçekte doktorlarımızın uğraşının kazanımı olan kimi hak ve inançlara lafzında nihayet yer vermiş olsa da, lakin asıl olarak “eskiyi” ve mühlet gelen kimi temel “yanlışları” ısrarla tekrarlamakta, üstelik mevcut kimi hak ve kazanımları tehdit eder uygulamalara da kapı açmaktadır. Bilimsel ve mesleksel gereklere uygun, mevcut sıkıntılara rasyonel cevaplar ve tahliller üreten, her durumda ve öncelikle de doktorlarımızın hak ve kazanımları gerçekçi biçimde tanımlayarak garantiye alan yeni bir normatif doküman ise; belirli ki birliktelik tabanında süren uğraşlarımızın ve yasal gayretimizin konusu olmaya devam edecektir.
