Tiroid kanseri, öteki kanser cinslerine oranla uygun seyir gösteriyor ve bayanlarda, erkeklere oranla daha sık ortaya çıkıyor. Tüm dünyada troid kanserinin görülme sıklığında ortaya çıkan %100’ün üzerinde artışa ise radyasyona maruziyet, teknolojinin günlük ömrün içinde olması, genetik yatkınlık ve tertipli tarama sistemleri ile çok küçük nodüllerin saptanabilmesi neden oluyor. Pekala, her tiroid nodülü kanser mi? Ne vakit doktora başvurmalı ve ne sıklıkla tarama yaptırılmalı? Memorial Ataşehir/Hizmet Hastanesi Genel Cerrahi Bölümü’nden Prof. Dr. Bülent Çitgez, 25-20 Mayıs Tiroid Farkındalık Haftası’nda, tiroid hastalıkları ve kanserleri ile ilgili merak edilen soruları yanıtladı.
1- Her nodül kanser midir?
Çoğunlukla görüntüleme yahut fizik muayene sırasında tesadüfen saptanan tiroid nodülleri yetişkin popülasyonun yarısını etkilemektedir. Yüksek yayınlık oranına karşın ekseriyetle belirti vermeyen tiroid nodüllerinin sadece %10-15’i berbat huylu tümör olarak kendini göstermektedir. Tiroid nodüllerini değerlendirmede kıymetli olan âlâ huylu nodüllerde hasta özelinde tedavi uygulanması ve düşük risk oluştursa da tıbbi müdahaleden yarar sağlayacak berbat huylu nodüllerin belirlenmesidir.
2- Tiroidin kanser dışı hastalıkları nelerdir?
Tiroid hastalığının iki ana tipi hipotiroidizm ve hipertiroidizmdir. Her iki duruma da tiroid bezinin çalışma halini etkileyen öteki hastalıklar neden olabilmektedir. Hipertiroidizm semptomları korku ve sonluluk hali, hiperaktivite, uykusuzluk, yorgunluk, ısıya hassaslık, kas güçsüzlüğü, ishal, olağandan daha sık idrara çıkmak, susuzluk hissi, kaşıntı ve cinsel isteksizliktir. Hipotiroidizm belirtileri durumun ciddiyetine bağlıdır. Sıkıntılar çoklukla birkaç yıl içinde yavaş yavaş gelişir. Yorgunluk ve kilo alımı üzere hipotiroidizm semptomları çabuk fark edilmez. Lakin metabolizma yavaşlamaya devam ettikçe daha besbelli sorunlar gelişebilir. Hipotiroidizm belirtileri yorgunluk, soğuğa karşı intolerans, kabızlık, kuru cilt, kilo alımı, şişmiş yüz, boğuk ses, kaba saç ve cilt, kas güçsüzlüğü, kas ağrıları, kaslarda hassasiyet ve sertlik, olağandan daha şiddetli yahut sistemsiz olan adet döngüleri, saç dökülmesi, yavaşlamış kalp suratı, depresyon ve unutkanlığı içermektedir.
3- Tiroid nodülü nasıl fark edilir?
Tiroid nodüllerinin birçok belirti göstermeden ortaya çıkmakta, fizik muayenede yahut tesadüfen başka görüntüleme süreçleri sırasında yakalanmaktadır. Yakındaki yapıları sıkıştıran makus huylu yahut belirti gösteren nodüller için cerrahi gerekebilir. Bu nedenle tedavinin ilaçla mı yoksa cerrahi müdahale ile mi yapılacağının belirlenmesi için ileri tetkikler istenebilir. Tiroid nodülleri için tercih edilen görüntüleme metodu ultrasondur ve ultrason rehberliğinde ince iğne aspirasyon biyopsisi tercih edilen doku örneklenmektedir. Bir santimetre ya da daha büyük nodüller, ultrasonda kuşkulu görünüme sahip nodüller yahut makûs huylu nodül riskini daha uygun ölçmek için hücresel tahlil gerekir. Ameliyat öncesi biyopsi ve patolojik teşhis, hastayı ikinci kere ameliyat riskinden kurtarmaktadır.
4- Tiroid kanseri belirtileri nelerdir?
Çoğu tiroid kanseri, hastalığın erken periyodunda rastgele bir belirti yahut semptoma neden olmamaktadır. Tiroid kanseri büyüdükçe uzunluğunda ele gelen yumru, dar gömlek yakalarının çok sıkı hale geldiği hissi, artan ses kısıklığı da dahil olmak üzere sesinizdeki değişiklikler, yutma zahmeti, uzunluğundaki şişmiş lenf düğümleri, boğaz ve uzunluğunda ağrı üzere semptomlara neden olabilmektedir.
5- Tiroid kanseri bedene yayılır mı?
Tiroid kanseri bazen yakındaki lenf düğümlerine yahut bedenin öbür bölgelerine yayılabilmektedir. Yayılan kanser hücreleri, birinci teşhis konulduğunda yahut tedavi sonrası takiplerde saptanabilir. Tiroid kanserlerinin büyük çoğunluğu ise hiç yayılım yapmaz.
6- Tiroid kanserinde tedavi nasıldır? Kemoterapi gerekli midir?
Tiroid nodülü küçük ve tek taraflıysa nodül bulunan kısım çıkarılırken, büyük bir tiroid nodülü varsa tüm tiroid alınmaktadır. Ameliyat sonrası kan dolanımına katılarak var olabilecek kanser hücrelerini yok eden radyoaktif iyot tedavisi, radyoterapi, kemoterapi ve amaca yönelik tedaviler gerekli hastalarda uygulanabilir. Kemoterapi, tiroid kanserini tedavi etmek için nadiren kullanılır, lakin bazen bedenin öbür bölgelerine yayılmış tiroid kanserinin agresif ve ender görülen cinsinde tercih edilebilir. Kemoterapi tedavisi süreci kanserli hücreleri öldüren güçlü ilaçlar almayı içerir. Tiroid kanserini tedavi etmez, fakat semptomları denetim etmeye yardımcı olabilir.
7- Tiroid kanseri genetik midir? Ailede tiroid tespit edilirse ne yapmak gerekir?
Dokularda oluşan kanser tipleri ortasında kıymetli farklılıklar bulunmaktadır. Medüller olmayan tiroid kanseri papiller, foliküler ve anaplastik tipleri içermektedir. Tiroid kanserlerinin büyük çoğunluğu, yaklaşık %70 ila %80’i papiller tiroid kanseridir ve çoklukla hastalığın agresif olmayan ve yüksek oranda tedavi edilebilir bir biçimidir. Bu hadiselerin birçok seyrek olarak ortaya çıktığından yahut rastgele bir bariz genetik geçişe bağlı olmadığından, şahsî yahut aile hikayesinde tekil bir papiller tiroid kanseri hadisesi olan birine genetik danışmanlık yahut test önerilmektedir. Cowden sendromu, ailesel yani genetik olarak geçen şartlarda meydana gelmektedir. Bu nedenle ailede bir bireyde tiroid kanseri varsa, erkenden teşhis etmek için öteki aile bireylerine de tiroid ultrasonu çekilmesi önerilmektedir. Papiller tiroid kanseri hikayesi bulunan yakın akrabası olan bir aileye sahip bireylerde de ultrason ile tiroid kanseri taraması yapılmalıdır. Medüller tiroid kanseri ile bağlantılı olan tip 2 (MEN2) kalıtsal bir hastalıktır. Bu tip tiroid kanseri olan tüm bireyler, genetik danışmanlık için sevk edilmeli ve genetik test önerilmelidir. Bir ailede RET geninde bir mutasyon tespit edilirse, hami cerrahiden (tiroidektomi) yararlanabilmeleri için öteki akrabalarda bu durumu teşhis etmek kıymetli olacaktır. Genel olarak, hastalar tiroid bezleri çıkarıldıktan sonra uygun ilaç tedavisi ve takip ile uzun, kaliteli ve etkin bir hayat sürebilmektedir.
8- Tiroid kanseri öteki kanser çeşitlerine nazaran daha mı az risklidir?
Tiroid kanseri olan birçok hasta için prognoz yani hastalığın ileriki periyotta nasıl etkileneceğine dair sonuçlar harikadır. Hastaların genelinde tiroid kanserinin ömrü tehdit edici olmadığı ve tedavi edilebilir olduğu manasına gelmektedir. Lakin küçük bir hasta kümesinde hastalık ilerlemiş olabilir.
9- Tiroid hastalığının kilo ile alakası var mı?
Hipotiroidizmi olan bir şahısta bazal metabolik sürat azaldığından, aktivitesi azalmış bir tiroid bezi çoklukla bir ölçü kilo alımı ile alakalıdır. Kilo alımı, daha şiddetli hipotiroidizmi olan bireylerde fazla görülür. Bununla birlikte, hipotiroidizme bağlı bazal metabolik surattaki azalma çoklukla hipertiroidizmde görülen bariz artıştan çok daha az dramatiktir ve tiroidin daha az etkin olması nedeniyle yükte daha küçük değişikliklere yol açmaktadır. Hipotiroid bir bireyde kilo alımının nedeni de karmaşıktır ve her vakit çok yağ birikimi ile alakalı değildir. Hipotiroid bireylerde kazanılan ekstra kiloların birden fazla, çok tuz ve su birikiminden kaynaklanır. Kilo alımı nadiren hipotiroidizm ile alakalıdır. Hipotiroidizmin mevcut tek semptomu kilo alımıysa, bunun sadece tiroide bağlı olması daha az muhtemeldir. Hipertiroidizm durumunda ise bedenin olağanda olduğundan daha fazla güç kullanması kelam hususudur ve bu da kilo kaybına neden olabilmektedir.
10- Tiroid hastalığı yahut kanseri gebeliği tesirler mi?
Aktif hipertiroidizmi olan bireylerin gebelik sırasında antitiroid ilaçlaı alması gerekir. Bunlar plasentaya geçtiğinden, bebeğin etkilenme mümkünlüğü daha düşük olacak formda mümkün olan en düşük doz ile reçete edilmektedir. Hipertiroidizm için öbür bir tedavi olan radyoaktif iyot hamilelik sırasında kullanılamaz. Şayet hipertiroidizm denetim altında değilse, hamileliğin erken evrelerinde düşük yapma riskini artırabilir. Bu nedenle gebelik sırasında ilaç kullanmak istemeyen anne adayları, gebelik öncesinde Graves Hastalığı için radyoaktif iyot tedavisi yahut ameliyat seçeneğini tercih edebilir. Antitiroid ilaçların dozu çok yüksekse, bebeğin tiroidi yetersiz hale gelebilir ve bebekte guatr gelişebilir. Bu nedenle hamile kalma planı öncesinde hekim denetiminde ilaç kullanımı düzenlenmeli ya da bırakılmalıdır. Tedavi edilmemiş çok etkin tiroid bezi, gebelik için antitiroid ilaç almaktan daha büyük risk taşımaktadır. Hamilelikte yüksek tansiyon, bebeğin zayıf büyümesi ve erken doğum üzere komplikasyonlara yol açabilir. İlaç dozunun uygun olup olmadığının denetimi için gebelikte tiroid işlev testlerinin tertipli olarak yapılması gerekir.
Hipotiroidizmi de tedavi edilmediğinde gebelikte erken doğum, düşük doğum tartısı ve teneffüs problemine yol açabilir. Hipotiroid anneyi tedavi etmek için tiroid hormon tedavisi kullanılır ve ilacın dozu, bireyin tiroid hormon düzeylerine bağlıdır. Gebeliğin birinci yarısında tiroid hormon seviyeleri 4 haftada bir denetim edilmelidir. Tüm yenidoğanlar için rutin tarama ise, tiroid hormon seviyelerinin test edilmesini içerir.
Gebelikte tiroid kanseri tespit edilmesi durumunda, tümör yavaş yayılımlı olduğu için pek çok hastada ameliyat için doğum sonrası beklenebilir. Lakin kanser süratle büyüyorsa yahut tiroidin dışına uzunluğundaki lenf bezlerine yayılmışsa, ameliyat gebelik sırasında yapılabilir. Bunun için en uygun vakit, ikinci trimesterdir. Birinci ve üçüncü trimesterlarda da hastalar inançlı sonuçlarla tiroidektomi olabilse de bu vakit çerçevesi ülkü değildir. Yeniden de agresif hastalık durumunda tedavi için önerilir
Kaynak: (BYZHA) Beyaz Haber Ajansı
