Zelzele afetini yaşayan, yaşananlara şahitlik eden, tanıdığı şahısların bedensel ve ruhsal örselenmelerini öğrenmek durumunda kalan çocuklar, sarsıntı sonrası “Akut Gerilim Bozukluğu” sorunu ile karşı karşıya kalabiliyor. Sarsıntı anı tekrar yaşanıyor üzere hissetme, afetten etkilenen çocuklarda sık görülen bir sorunu oluşturuyor. Ailelerin, bu olağandışı sürece çocuklarının verdiği tüm reaksiyonları olağan ve olağan karşılamaları, öncelikle çocuklarının davranışlarını takip ederek gerektiğinde uzman dayanağı almaları, zelzele travmasının daha yanlışsız yönetilmesine imkan sağlıyor.
Memorial Şişli Hastanesi Çocuk ve Ergen Psikiyatrisi Bölümü’nden Uz. Dr. Leyla Alkaş, çocukluk çağı ve ergenlik devrinde sarsıntının neden olduğu yıkıcı ruhsal tesirin denetim altına alınması için tekliflerde bulundu.
Önce çocuğunuzun ruh sıhhatinin nasıl etkilendiğini anlayın!
Deprem, çocuğumun ruhunda nasıl bir tesire yol açtı? Aileler, öncelikle bu sorunun cevabını bulmak için çocuklarının hareketlerini gözlemlemeli ve verdikleri reaksiyonları denetim ederek çocuklarına yanlışsız yaklaşım yolu izlemelidir.
Çocuklarda sarsıntı üzere doğal afetler sonucu gelişebilecek birtakım davranış değişiklikleri şunlardır:
- Deprem anıyla ilgili oyun, telaffuz ve fikirler yaşamak,
- Uyku, iştah problemleri, bebeksileşmek, yetişkinlerden ayrılmayacak formda beden temasında bulunmak,
- Öfkeli, yaramaz, hırçın, huzursuz, çok hareketli davranmak,
- Sessizleşip, içe kapanıp, tasayla hareketsizleşmek,
- Depremle ilgili, hatırlatıcı her şeyden kaçınmak,
- Zevk aldığı şeylerden uzaklaşma, duşta üzere, dalgın olmak.
Depremden ağır olarak etkilenen çocuğunuzu takip edin onun yanında olun!
Ailelerin, çocuktan evvel kendilerini sakinleştirerek bu mevzuda gerçek bilgileri alması uygun olur. Sonrasında çocukları rahatlatıcı ve onlara inanç sağlayıcı şu davranış modelleri geliştirilmelidir:
- Küçük çocuğunuza sarılın.
- Bebeğinizi emzirirken, çocuğunuzu beslerken zihninizi sarsıntıyla değil gelecek hoş günlerle meşgul etmeye çalışın.
- Sorumlu olduğunuz çocuğu nitekim anlayarak, sevgiyle ve kabul ederek görün.
- Çocuğunu gözlemleyin, anlamlandırın, yanında olduğunuz itimadını verin, konuşmaya zorlamadan dinleyin, sakinleştirip yanında olun.
- Kendini tabir etmesi için küçük çocukların oyununu, kelamını kesmeden, yorumlamadan; fotoğraf yapmasına, oyun oynamasına, konuşmasına müsaade verin.
Çocuğunuzun sarsıntı korkusunu ve sarsıntıyla ilgili fikirlerini dinleyin!
Çocukların, “Burada zelzele olur mu?” üzere ailelerinin, yetişkinlerin de endişelerini tetikleyecek soruları karşısında; sakin, dürüst ve yapan kalmak hiç kolay değildir. Bu nedenle örneğin; “Depremler dünyada birçok yerde az yahut çok oluyor, üzerinde yaşadığımız çok derindeki yaşlı kayalar yerlerine yerleşmeye çalışıyor. Dünyamızdaki doğal hoşluklar bu türlü şekilleniyor” kelamları ile zelzele gerçeğinin var olduğunu ona anlatmak daha uygundur. Bunun yanında, sarsıntıya karşı alınması gereken tedbirler konusunda çocuğa bilgi verilmesi ya da onun fikirlerinin sorulması da rahatlatıcı bir tesir sağlayacaktır. “Deprem olursa neler yapmalıyız?”, “Depreme nasıl hazırlanmalıyız, sana göstereyim mi?”, “Belki senin de bu bahiste fikirlerin vardır” soruları ile onunla bağ kurarak, ondan fikirlerini aktarması istenebilir. Çocuk, aileye nazaran anlamsız bir tahlilden kelam etse de onu destekleyip dinlemek çok değerlidir. Çocuğun zelzeleyle ilgili imaj ve dehşet verici konuşmalara şahit olmasını engellemek gerekir. Onu yaramaz, mutsuz, dertli olduğu için suçlamayıp, utandırmamaya çok dikkat edilmelidir. Tutulamayacak kelamlar vermemeli, yanlış kelam ve bilgileri onunla paylaşmamalı, sorunun ve kaygının değil, tahlilin ve güzelleşmenin modülü olmalarının desteklenmesi gerekir.
Çocuğunuzda ruhsal bir hastalık oluşması durumunda profesyonel yardıma başvurun!
Çocuğun ani gerilim tepkisi nedeniyle oluşan davranış değişikliklerinin sıklığına, şiddetine ve günlük rutinlerini bozma düzeyine bakarak takip edilmesi uygun olur. Çocuk sarsıntı travmasına ne kadar yakından maruz kaldıysa, ne kadar kayıplar ve ıstıraplar içindeyse “Travma Sonrası Gerilim Bozukluğu”, “Çocuklarda Kolay yahut Kompleks Yas Bozuklukları” ve hatta tekrarlayan ikinci travmalara bağlı “Depresyon Anksiyete Bozuklukları” o kadar sık görülmektedir.
Güvende ve direkt etkilenmemiş çocuklarda süreç 2 ile 4 hafta içinde azalır. Belirtilerin sıklığı ve şiddeti azalmıyor hatta artıyorsa, uyku-yemek-oyun-günlük aktiviteler bozulduysa, okula gitmek, ödev yapmak giderek zorlaştıysa yakın takibe almak hatta profesyonel dayanak almak gerekebilir.
Kaynak: (BYZHA) – Beyaz Haber Ajansı
