Davranışlar genetik geçişli mi” sorusu herkesin vakit zaman başını kurcalar. Uzmanlar bu soruya cevap verdi.
İnsan ve hayvan davranışlarını inceleyen psikoloji bilimi ışığında yapılan araştırmalar, davranışı belirleyen temel faktörün kalıtımsal ve çevresel faktörlerin birbiriyle etkileşimi olduğu istikametinde. Uzmanlar, bireyin hem ebeveynlerinden getirdiği genetik mirasın hem de doğup büyüdüğü şartların birbiriyle etkileşiminin bireyin davranışlarında belirleyici olduğuna dikkat çekti.
Dr. Öğretim Üyesi Hazal Ayas, davranışların genetik kökenlerine ait değerlendirmede bulundu. Dr. Ayas, insan ve hayvan davranışlarını inceleyen psikoloji bilimi ışığında yapılan araştırmaların davranışı belirleyen temel faktörün, kalıtımsal ve çevresel faktörlerin birbiriyle etkileşimi olduğunu gösterdiğini söyledi.
Davranış hem genetik hem çevresel faktörlerle belirleniyor
Dr. Hazal Ayas, “Ne tek başına genetik faktörler ne de tek başına çevresel faktörler davranışı tek başına açıklayamaz. Bireyin hem ebeveynlerinden getirdiği genetik miras hem de doğup büyüdüğü şartların (coğrafya, kültür, aile yapısı, yetiştirilme şekli, sosyokültürel ortam vb.) birbiriyle etkileşimi bireyin davranışlarında belirleyicidir. Genetik yapısı tıpkı olan lakin farklı ailelerde büyüyen tek yumurta ikizleri çalışmaları genetiğin tek başına davranışı açıklama yetersiz kaldığını doğrulamaktadır.” dedi.
Öfke, şiddet ve saldırganlıkta genetik belirleyici olabiliyor…
Öfke, şiddet ve saldırganlık eğiliminde genetik yatkınlığın belirleyici olduğuna dikkat çeken Dr. Hazal Ayas, şunları söyledi:
“Bireyin sadece davranışları değil, uzunluğu, kilosu, cilt rengi üzere fizikî özellikleri ya da potansiyel hastalıkları (kardiyak meseleler, kanser, diyabet, tansiyon vb) hem genetik yatkınlıkla hem de bu yatkınlığın çevresel faktörlerle nasıl desteklendiği ile alakalıdır. Örneğin genetik olarak nispeten kısa uzunluklu bir aileden doğan çocuğun da kısa uzunluklu olması beklenmektedir. Ama bu birey sağlıklı beslendiğinde, sistemli spor yaptığında yani uygun çevresel şartları gerçekleştirdiğinde potansiyel uzunluk uzunluğunun biraz daha üstüne çıkabilir. Ya da ailesel olarak diyabet genetiğine sahip bir birey çok sistemli bir yaşama sahip olursa diyabet geliştirmeyebilir, tam aksisi genetik yükü olmayan bir birey çok sıhhatsiz hayat şartları sonucunda diyabet hastası olabilir. Tıpkı formda saldırganlık, öfke, suça ve şiddete eğilim de genetik bir yük olarak aileden potansiyel olarak aktarılabilir ancak bu potansiyelin ortaya çıkıp çıkmayacağı çevresel şartlarla bağlantılıdır. Çocuğun birbirlerine saldırganlık eğilimi olan bir konutta büyümesi, saldırganlık davranışının desteklenmesi bir toplumsal öğrenme olarak davranışın pekişmesine yol açar.”
Suç genetik midir?
Suça eğilimli olan bir kişinin çocuğunun da suça eğilimli olup olmadığını da kıymetlendiren Dr. Hazal Ayas, “Bütün davranışlarda olduğu üzere, genetik transfer kelam konusu olabilir lakin tek başına suça eğilimi açıklayamaz. Çevresel faktörlerle desteklendiğinde suça eğilim ortaya çıkabilir. Ya da genetik olarak potansiyel taşımayan bir çocuk da olumsuz çevresel şartlarda yetiştiğinde cürüm, şiddet ya da saldırganlık davranışları sergileyebilir.” dedi.
Sorunlu davranışlar tedavi edilebilir
Suç, şiddet ya da saldırganlık üzere davranışların tedavi edilip edilemeyeceğini de kıymetlendiren Dr. Öğretim Üyesi Hazal Ayas, “Terapötik süreçte davranışlarımızı ve bu davranışların altında yatan zihinsel faktörleri ele alırız. Münasebetiyle cürüm, şiddet ve saldırganlık üzere davranışlar da psikiyatrik ve psikoterapötik süreçlerle ele alınarak tedavi edilmesi mümkündür.” dedi. (BSHA)
