Bağışıklık sistemi ile alakalı olarak gelişen ve merkezi hudut sisteminin bir hastalığı olan Multipl Sklerozun (MS) neden ortaya çıktığına dair belirsizlik hala devam ediyor. Nöroloji uzmanı Prof. Dr. Rana Karabudak, her ne kadar belirtileri merkezi hudut sisteminde ortaya çıksa da MS’in aslında bağışıklık sistemimizin bir irtibat yanlışı olduğunu söyledi. Prof. Dr. Karabudak, MS’in şahsa özel belirtileri olmasına rağmen özellikte nedeni bilinmeyen yorgunluğa dikkat edilmesi gerektiğini söyledi.
MS’in tüm dünyada çoğunluğu genç ve üretken yaşta 2.5 milyon insanı ilgilendiren bir sorun olduğunu söyleyen Nöroloji uzmanı Prof. Dr. Rana Karabudak, genetiğin tesirli olduğu bu hastalıkta Türkiye’nin öteki Akdeniz ülkeleri üzere orta risk bölgesinde yer aldığını söyledi.
“GENETİK YATKINLIĞI YÜKSEK OLANLARDA VİRAL YÜKLENME EHEMMİYET KAZANIYOR”
MS’in ortaya çıkmasıyla ilgili üzerinde durulan görüşlerle ilgili bilgi veren Yeditepe Üniversitesi Koşuyolu Hastanesi Nöroloji uzmanı Prof. Dr. Rana Karabudak, “Hastalığa yakalanma riski için genetik olarak yatkın şahıslarda çocukluk ve ergenlik çağının geçirildiği bölgenin ve o devirde karşılaşılan “viral yüklenme” nin üzerinde durulmaktadır” diye konuştu. “Viral yüklenme derken bilhassa çocukluk çağında suçiçeği, kızamıkçık, EBV- enfeksiyoz mononükleozis etkeni Epstein-Barr virüsü ve uçuk yapan herpes tipi virütik bulaşıcı hastalıklarla müsabakanın yatkın bireylerde hastalığın çıkışını kolaylaştırabileceği düşünülmektedir” diyen Prof. Dr. Karabudak, kelamlarına şöyle devam etti:
“Bilim etraflarında en çok yük kazanan görüşe nazaran; Bağışıklık sisteminin de gelişmekte olduğu bu devirde; şimdi tanımlanamamış bir virüsün ya da çeşitli çocukluk çağı virüs hastalıklarının birinin yahut birkaçının birlikte görülmesi hastalığa yatkın bireylerde sistemi kırılganlığa itebiliyor. Bu durumun sonuçlarının ise merkezi hudut sisteminde yıllar içinde ortaya çıkabileceği tarafında.”
DİRENÇLİ ve NEDENSİZ YORGUNLUĞA DİKKAT
MS hastalığının seyir açısından bakıldığında çok şahsî yaşandığını söyleyen Prof. Dr. Karabudak, belirtilerin sıklığı ve şiddetinin şahıstan bireye farklılık gösterdiğine işaret etti. Her ne kadar en önemli olmasa da en sık görülen belirtinin yorgunluk olduğunun altını çizen Prof. Dr. Karabudak bilhassa nedeni bilinmeyen dirençli yorgunluğa dikkat edilmesi gerektiğini söyledi.
Hastaların yüzde 75’inde yorgunluğun en fazla yakınılan birinci 3 semptomdan biri iken, yüzde 20-25 hastada ise en fazla şikayet edilen yakınma olduğunu belirten Prof. Dr. Karabudak, şu bilgileri verdi: “MS bağlı yorgunluğun nedeni çok fazla faktöre bağlanır. Birincisi, tam olarak nedeni anlaşılamayan ve muhtemelen myelin zedelenmesine bağlı ahenk sistemlerinin etkilendiği merkezi yorgunluk denen durumdur. Bu noktada kişi ne iş yaptığından bağımsız olarak erken yorgunluktan şikayet eder. Bilhassa ısıya karşı hassasiyet gösteren bu hastalar yaşadıkları durumu güçte azalma hissi olarak tanımlar. Bir başka yorgunluk nedeni depresyon olabilir. Depresyon motivasyonu azaltan bir durumdur. Ayrıyeten uyku uyanıklık istikrarını bozarak da çabuk yorulmaya neden olabilir.”
SAĞLIKLI BİREYLERİN YAŞADIĞI YORGUNLUKTAN FARKI NE?
MS ile kontaklı yorgunluğun nedeninin, immün sistemdeki değişiklikler, hudut sistemindeki değişikliklerin işlevsel sonuçları ve nöroendokrin değişiklikler üzere farklı nedenleri olduğunu söyleyen Prof. Dr. Karabudak, sağlıklı bireylerin yaşadığı yorgunlukla MS’li şahısların yaşadığı yorgunluğu karşılaştırdı:
“Her iki kümenin tanımladığı yorgunluk ortasında kimi benzerlikler olmakla birlikte farklılıklar gözlenmektedir. Her iki yorgunlukta da dinlenmeye muhtaçlık, motivasyonda azalma, sabırsızlık tanımlanmaktadır. Yorgunluk idman, gerilim, depresyon, uzamış fizikî aktivite ile artmakta ve dinlenme ve kaliteli uyku ile bariz olarak azalmaktadır. Lakin MS hastalarının tanımladığı yorgunluğun günlük aktivitelere olan tesiri sağlıklı bireylerde izlenen yorgunluk tesirlerine nazaran çok daha ağırdır. MS hastalarının aile hayatları, toplumsal ve profesyonel aktiviteleri bu yorgunluktan ileri derecede etkilenmektedir. Yeniden hastaların tanımladığı yorgunluk fizikî aktiviteleri mental aktivitelere nazaran çok daha fazla etkilemektedir. Bilhassa sıcaklık artışı ile yorgunluğun artış göstermesi MS yorgunluğu için tipik olarak saptanmıştır.”
VÜCUT ISISININ ARTIRACAK İŞLERDEN KAÇINILMALI
MS’te hastaların üçte birinde ateşlenme, sıcak ortamlarda bulunma yahut zorlayıcı idmanla ortaya çıkan halsizlikte artma yada birtakım belirtilerin berbatlaşması üzere ısı hassasiyeti olarak tanımlanın durumun yaşandığını söyleyen Prof. Dr. Karabudak, “Bu hastalar merkezi yorgunluk haline daha açıktır. Bu nedenle beden ısısını ani artırıcı ağır işler, antrenmanlardan kaçınılmalıdır. Ateş olduğunda düşürücü önlemler çabucak alınmalı ve serin ortamlar tercih edilmelidir.”
Prof. Dr. Karabudak, bu nedenle yorgunluk şikayeti olan bir MS hastasında; yeni bir atak olup olmadığı, enfeksiyon varlığı, ağrı, uyku tertibi ve his durumunda değişiklik yaşanıp yaşanmadığı, kullandığı ilaçlar, yorgunluğa neden olabilecek immün sistemle ilgili hastalıklar araştırılmalıdır. Yorgunluk subjektif bir semptom olduğu için kıymetlendirilmesi epey zordur. Kıymetlendirme emeli ile pek çok farklı ölçek, test kullanılabilmektedir.”
YORGUNLUKLA NASIL BAŞA ÇIKILIR?
MS hastarında yorgunluğun hem kişinin kendisini hem de etrafını etkilediğin altını çizin Yeditepe Üniversitesi Hastaneleri Nöroloji uzmanı Prof. Dr. Rana Karabudak, alınması gereken tedbirlerle ilgili şu bilgileri verdi: “Öncelikle kuvvet kayıpları varsa tedavisi planlanır, atak periyodunda kesin istirahat değerlidir. Uzun vadede kuvvet kayıpları istikametinden şahsa özel fizyoterapi programları çıkarılmalı ve sistemli olarak sürdürülmesi sağlanmalıdır. Şayet hastada eşlik eden depresyon varsa medikal tedavi seçenekleri ve psikoterapi yeniden bireye uygun olarak planlanmalıdır. Ayrıyeten yüksek karbonhidratlı beyaz un, şeker üzere besinlerden uzak durarak sağlıklı beslenme kriterlerine uygun beslenmekte de fayda var.”
“HASTANIN ÖDEVİ İDMAN OLMALI”
“Bütün bunlar dışında nedensiz bir merkezi yorgunluk durumu varsa, güne yayılan gerçekçi ve pratik bir aktivite programı planlanmalıdır” diyen Prof. Dr. Rana Karabudak, kelamlarını şöyle tamamladı: “Kısa aralıklarla dinlenme ve çalışma, gevşeme teknikleri, günü planlamak değerlidir. Günün sıcak öğlen saatlerinde yorucu aktivitelerden uzaklaşmalıdır. Yorgunluk tertipli idmandan uzak kalmayı gerektirmez. Unutmayın ki kullanılmayan kas, eklem ve kemik yapıları giderek daha çok sınırlanır. Hareketsizliğe bağlı ek meselelerin çıkması bir yana çalışmayan, antrene olmayan bir hareket sistemi her keresinde daha çok güç harcanmak durumundadır. Değerli olan her hastanın kendi durumuna uygun makul, gerçekçi ve sistemli bir hareket planı yahut idman ödevi sağlanmalıdır.”
Kaynak: (BYZHA) Beyaz Haber Ajansı
