Kahramanmaraş’ta meydana gelen iki zelzelenin travmatik tesirler oluşturduğunu belirten Psikiyatri Uzmanı Prof. Dr. Nesrin Dilbaz, depremzedelerin ruhsal durumlarının kesinlikle ele alınması gerektiğinin altını çizdi. Depremzedelere empatik davranılması gerektiğini söz eden Dilbaz, “Acılarını anladığımızı onlara göstermemiz gerekiyor, bunu söylememiz gerekiyor. Ne kadar acı çektiklerini ne kadar keder duyduklarını onlara hissettiğimizi kesinlikle söylememiz gerekiyor. Asla söylemememiz gereken şey ise ‘Geçti bak, sen yaşıyorsun ya değerli olan bu’ üzere kelamlar. Bu kelamlar aslında şahısların daha hatalı hissetmelerine yol açıyor” ihtarında bulundu.
Üsküdar Üniversitesi NPİSTANBUL Hastanesi Psikiyatri Uzmanı Prof. Dr. Nesrin Dilbaz, zelzele sonrası ortaya çıkan travmalar ve baş etme metotlarına ait değerlendirmede bulundu. Zelzele üzere büyük afetlerde en fazla kaybedilen hissin itimat duygusu olduğunu kaydeden Prof. Dr. Nesrin Dilbaz, “İnsan olarak inanç hissimizi kaybettik. Depremzedeler şiddetli bir biçimde dehşet, dehşet ve panik duygusu yaşadı. Bu birinci küme. İkinci küme olarak kendilerine bir şey olmasa da yakınlarını kaybetmiş, çok önemli kayıpları olan bir kümemiz var. Bunlar artık yas içindeler. Kimileri daha şimdi cenazelerine ulaşamadılar, naaşlarını alamadılar. Birebir biçimde bir kayıp duygusu ile birlikte ümitsizlik ve çaresizlik yaşıyorlar.” dedi.
Ruh sıhhatini çok önemsememiz gerekiyor
İçerisinde bulunulan devirde depremzedelerin ruhsal durumlarının ele alınması gerektiğini söz eden Prof. Dr. Nesrin Dilbaz, “Psikososyal müdahalelerimiz çok kıymetli zira çok önemli bir kümemiz var. Zelzelenin etkilediği 12,5 milyon bireyden bahsediliyor, bir de bu sayıya onların yakınlarının etkilendiğini düşünün. Şu an için acil tıp, ortopedi, genel cerrahi, bütün vilayetlerdeki tabiplerimiz çok büyük bir emekle çalışıyorlar. Biz burada enkazı görüyoruz lakin artta önemli kahramanlarımız var ve bizim ruh sıhhatini çok önemsememiz gerekiyor. Bunun üzerinde durmazsak çocuklarımız, gençlerimiz ve insanlarımız yerlerini kaybettiler. Bunların ruhsal sonuçları çok ağır olabilir, beşerler bir manada kimliklerini kaybettiler.” dedi.
Yaralarımız kapanacak lakin izleri kalacak
Depremin ruhsal tesirlerinin bir müddet sonra ortaya çıkacağını tabir eden Prof. Dr. Nesrin Dilbaz, “Hepimiz yaralandık. Umarım herkes atlatabilecek, bütün hepimizin şu anda umduğu bu lakin ne kadar mühlet alacak. Ben buna yaralanma diyorum. Hepimiz yaralandık, yaralarımız kapanacak fakat izleri kalacak. O yaraların izlerine baktıkça aslında hepimizin geleceğimizi biraz daha garanti altında almamız gerekiyor, onu görmemiz gerekli.” dedi.
Yasımızı yaşamamız gerekiyor
Yas periyodunun kesinlikle yaşanması gerektiğini tabir eden Prof. Dr. Nesrin Dilbaz, “10 yaş üzerindeki çocukların cenazeye katılmasını öneriyoruz ki gerçekleri görebilsin. Lakin sevdikleri ve inançta hissettikleri ile bir arada olacaklar. O merasimler bizim kültürümüz ve geleneklerimiz. Bununla atlatabiliriz. Bizim yasımızı bize ilişkin formda yaşamamız gerekiyor. Mevlidimizin okunması, 7 duamız, 40’ımız 51’imiz…Bir ortada dayanışmamızın sağlanması ve nitekim kaybettiğimiz yakınlarımızı törensel olarak yerlerine yerleştirdiğimizden emin olmamız lazım ki öldüklerini kabul edebilelim, yaslarını tutabilelim, bununla baş edebilelim.” dedi.
Yeniden yaşantılama ya da kaçınma ortaya çıkıyor
Depremden sonra insanlarda iki his oluştuğunu belirten Prof. Dr. Nesrin Dilbaz, “Birincisi yine yaşantılama denilen durum yani o travmayı yine zihinlerinde yaşatmaya başlıyorlar. Hayal görerek ya da kaçınma başlıyor. Kaçınma demek ömürden kaçmaya başlıyorlar. Banyoya girmiyorlar, ‘Banyoda yakalanırsam ve enkaz altında kalırsam. O vaziyette bulunursam yani bir biçimde çıplak vaziyette ölürsem’ formunda endişeleri başlıyor. Meskenlerin içine girmiyorlar, hiçbir şey almıyorlar, kaçınma davranışı bu türlü bir şey.” dedi.
Korkunun öfkesi yaşanıyor
Deprem felaketinin çok geniş bir alanda 10 vilayette yaşanmasının, travmanın en büyük tarafı olduğunu belirten Prof. Dr. Nesrin Dilbaz, “Depremle birebir anda yardım ulaşmadı ve bu itimat hissini sarstı. İnsanların itimat hissinin sarsılması öfke demektir, toplumsal bir öfke var, bizim çok empatik davranmamız gerekiyor. Aslında bu endişenin öfkesi. Beşerler, korktukları için öfkeleniyorlar, bizim burada anlayışlı olmamız ve empatik yaklaşmamız, bizim onlara öfke ve kızgınlık göstermememiz gerekiyor. Kabullenmemiz ve sevgi ile karşılamamız gerekli. Zira şu anda hakikaten çok önemli bir travmaları var.” dedi.
Psikososyal müdahaleler kesinlikle yapılmalı
Özellikle birkaç ay sonra, birçok şey yerleştikten sonra yalnızca Travma Sonrası Gerilim Bozukluğu değil, psikiyatri literatüründeki tüm hastalıkların görülmeye başlanacağını kaydeden Prof. Dr. Nesrin Dilbaz, “Eğer psikososyal müdahaleleri gereğince ulaştıramazsak depresyon ve anksiyete üzere çok önemli meselelerle karşı karşıya geleceğiz. Kâfi sayıda elamanlar eğitildi, şu anda misyon bekliyorlar. İçerisinde bulunduğumuz akut devir geçtikten sonra her vilayette bu vazifesi alabilecek gruplar hazır. Burada tertip çok kıymetli.” dedi.
Bütünlük ve itimat hissini yine yaşamalılar
Depremzedelere yalnız olmadıklarını hissettirmek gerektiğini tabir eden kaydeden Prof. Dr. Nesrin Dilbaz, “Bizim için faydalı olan şey, birbirimizi sevdiğimizi ve birbirimizle birlikte olduğumuzu hissedebilmektir. Beşerler hiç tanımadığı bireyler için yardımlar yaptılar, ağladılar, üzüldüler. Bu çok değerli bir his, ağlayan için de yardımın gittiği taraf için de. Ancak orada da dikkatli olmamız gerekiyor. Ruhsal travmalar açısından bir haftayı konuştuk, bir ayı konuşacağız, altı ayı konuşacağız, iki yılı konuşacağız. Yardımlar için de tıpkı halde. Bizim çok düzgün organize olarak ruhsal olarak onları desteklediğimizi yalnızca telaffuzla değil, organize ederek vakte yaymamız gerekiyor. Bütünlük hissini, inanç hissini tekrar yaşamalılar.” dedi.
En çok empatiye gereksinimleri var
Depremzedelerin en çok empatiye muhtaçlıkları olduğunu kaydeden Prof. Dr. Nesrin Dilbaz, “Birincisi acılarını anladığımızı onlara göstermemiz gerekiyor, bunu söylememiz gerekiyor. Ne kadar acı çektiklerini ne kadar ıstırap duyduklarını onlara hissettiğimizi kesinlikle söylememiz gerekiyor: Sarsıntının olumsuz tesirlerini yaşadınız. Şimdi bir yandan yaşam olağana dönmeye başlarken sizin de ruhsal açıdan bunlardan az ya da çok etkilenmeniz doğal. Bunları sırf siz değil, zelzele bölgesindeki herkes yaşadı. Herkes korktu. Sıradan bir dehşetten çok bir dehşet duygusuydu yaşanılan. Çoğu insan sizin üzere çaresiz hissetti.
Bu kelamlar asla söylenmemeli!
Asla söylemememiz gereken şey ise ‘Geçti, sen yaşıyorsun bak’ üzere kelamlar. Bu kelamlar aslında şahısların daha hatalı hissetmelerine yol açıyor. Daha makus hissediyorlar ya da ‘Tamam bak her şey geçecek’, ‘Tekrar yine başlayacaksınız’ üzere cümleler. Bu periyotta insanların yine başlama ile ilgili aslında bir niyetleri yok. Ayakta kalmaya çalışıyorlar, var olmaya çalışıyorlar, aç kalıyorlar lakin açlıklarını hissetmiyorlar. Akut gerilim devirlerinde bu türlü yaşanıyor.” dedi.
Duygularınızı kesinlikle anlatın
Prof. Dr. Nesrin Dilbaz, bu devirde yaşanabilecek hisler olduğunu da belirterek “Aşırı dehşet, çaresizlik ve dehşete düşme hisleri, şok, hisleri hissedememe, tepkisizlik, ağlayamama üzere durumlar ortaya çıkabilir. Sarsıntı anlarını tekrar tekrar hatırlayabilir, yaşananlarla ilgili rüyalar ya da gündüz düşleri görebilir, olay güya tekrar oluyormuş üzere hissedebilirsiniz. Zelzele olayını hatırlatan yerlerden ya da durumlardan kaçınmak isteyebilirsiniz. Olayın tamamını ya da kimi kısımlarını hatırlayamayabilir, sarsıntının olduğu meskene giremez, insanlardan uzaklaşır, olayla ilgili konuşmayı istemeyebilirsiniz. Uykusuzluk, sonluluk, çabuk öfkelenme, aşırı irkilme, üzere çok gerginlik belirtileri ve çarpıntı, titreme, nefes almakta zorluk yaşayabilirsiniz.” diye konuştu.
Bu periyotta vakit zaman insanların yediği yemekten suçluluk duyduğunu tabir ettiğini kaydeden Prof. Dr. Nesrin Dilbaz, “Hayır utanç duymayacağız fakat yardım edeceğiz. Biz canlı varlıklarız, oburlarının acılarının büyüklüğü bizim acımızı küçültmüyor, onların acılarını uzak da olsak hissediyoruz. Lakin hayat devam edecek ki biz hem ülke olarak ayağa kalkalım, oradaki vatandaşlarımıza yardımcı olabilelim. Yoksa aç kalarak, uyumayarak ya da burada kendimize eziyet ederek oraya yardımcı olmuyoruz. Bunların hepsini vakit içinde yeneceğiz. Bunun için teklifim şu: Sevdiğiniz insanlara, güvendiğiniz insanlara sıkıntınızı anlatın, konuşun, dinleyecek birini bulamıyorsanız profesyonel takımlarla konuşun lakin kesinlikle hislerinizi anlatın, konuşun ve paylaşın.” dedi.
Kaynak: (BYZHA) – Beyaz Haber Ajansı
