Deprem ve sel üzere doğal afetler sonrasında toplumların kahramanlık, balayı, hayal kırıklığı ve nizama dönme evresi olmak üzere dört evre yaşadığını belirten uzmanlar, bilhassa intihar hadiselerinin önlenmesinde toplumsal dayanak ve ruhsal birinci yardımın kıymetine işaret ediyor.
Yaşanan son zelzelede kolektif empati ya da toplumsal empati denilen olgunun ortaya çıktığını belirten uzmanlar, ülkemizi yasa boğan sarsıntı felaketinde yurdun her yerinden olayla hiçbir şahsi tecrübesi olmayan insanların bölge halkına yardım için devreye girmelerinin bunun bir ispatı olduğunu söyledi.
Sel felaketinin travma sürecini uzattığına dikkat çekilirken, travma evrelerinden hayal kırıklığı evresinde olduğumuzu da uzmanlar belirtiyor.
Üsküdar Üniversitesi İnsan ve Toplum Bilimleri Fakültesi Psikoloji Kısmı Dr. Öğretim Üyesi Mert Akcanbaş, travmalar sonrasında yaşanan evrelerin olduğunu belirterek bu evrelere ait değerlendirmede bulundu.
Travma sonrasında 4 evre yaşanıyor
Travmalar sonrası toplumların dört evre yaşadığını kaydeden Dr. Mert Akcanbaş, bunları kahramanlık, balayı, hayal kırıklığı ve sisteme dönme evresi olarak sıraladı. Kahramanlık evresinin 2 saat ile 3 gün ortasında olduğunu kaydeden Dr. Mert Akcanbaş, balayı evresinin 3 gün ile 3 hafta ortasında süren periyot olduğunu kaydetti.
Deprem sonrası şuan da hayal kırıklığı evresi yaşanıyor
Hayal kırıklığı evresinin 3 hafta ile 3 ay ortasında devam ettiğini kaydeden Dr. Mert Akcanbaş, sisteme dönme evresinin 3 ay ile 36 ay ortasında olduğunu belirterek “Afet bölgesindeki halk şu anda arama kurtarma çalışmalarının durduğu, yardım faaliyetlerinin azaldığı, medyanın dolayısı ile kamuoyunun bölgede olan bitene ilgisinin azaldığı hayal kırıklığı evresindedir.” dedi.
İntiharlarda 2 yıllık müddete dikkat!
Büyük travmalar sonrası toplumda görülen intiharlarda değişiklikler yaşandığını kaydeden Dr. Mert Akcanbaş, “Dünyanın farklı afet bölgelerinde yapılan çalışmalara nazaran kahramanlık ve balayı devirlerinde intihar oranları afet öncesi intiharı düşünen bireyler ortasında bile düşmekte, hayal kırıklığı evresinden itibaren 2 yıl artmakta ve sonra olağana dönmektedir. Lakin bu olağana dönüş sonrası 5 yıl sonra bile intihar oranları afetzedeler ortasında artmaktadır.” ihtarında bulundu.
Psikolojik birinci yardım uygulanmalı
Dr. Mert Akcanbaş, bu durumu denetim altında tutmak için afetten 30 gün içinde yani gerilim akut periyottayken afetzedelerden çok etkilenenlere ruhsal birinci yardım uygulanması ve bu bireylerin hayatlarındaki barınma, besin, iş, mali bahisler, vesaire tüm stresörlerin el birliğince azaltılması gerektiğini söyledi.
Travma mağdurları farklılık gösteriyor
Psikoloji ve psikiyatrinin en kıymetli referans kitabı olan DSM V’nin (5. versiyon) mağdurları Şart A diye isimlendirilen birinci hususunda verdiğini kaydeden Dr. Mert Akcanbaş, bu şarta nazaran mağdurların aşağıdaki şahıslar olduğunu söyledi:
i. Travmayı şahsen yaşayanlar
ii. Travmatik olayın oburlarının başına geldiğine şahit olanlar
iii. Sevdiklerinden yahut aile bireylerinden birinin travma yaşadığını öğrenenler
iv. Travmatik olayın sevimsiz detaylarıyla yineleyici yahut çok seviyede karşı karşıya kalmak (arama kurtarmacılar, acil yardım takım üyeleri, itfaiyeciler, gazeteciler vesaire)
Travma ara tanımadı
DSM V’in son kategorideki şahıslara “tanı ölçütü uygulanamaz” notu düştüğünü belirten Dr. Mert Akcanbaş, “Halbuki bölgeden uzak, bölgede hiçbir yakını bulunmayan insanları en son afette sabahlara kadar televizyon ve toplumsal medyadan kurtarma çalışmalarını izlediklerini, bu şahısların günlük hayatlarında travmatik pek çok belirtiyi yaşadıklarını hepimiz gördük. Sonuçta DSM I’in yayınlandığı 1954 yılından itibaren travmatik gerilim ve temaslı bozuklukları farklı hastalık kategorilerinde bedellendirilen ve oluşum şartları daima revize edilen DSM sistemin bundan sonraki versiyonlarında kanımca gerçek olayları medya, televizyon üzere kanallardan daima izleyenleri de mağdur kapsamına alması gerekmektedir.” diye konuştu.
Ülkemizde kolektif empati yüksek orandadır
Geniş bir coğrafyayı etkileyen afetlerde toplumda ortaya çıkan kolektif empati kavramına değinen Dr. Mert Akcanbaş, “Kolektif empati ya da toplumsal empati diyebileceğimiz olgu ferdî empatinin daha geniş alanda tesir göstermesi yani diğerlerini ve uzak toplumsal kümeleri onların yaşadıklarını adeta yaşamışcasına anlamak ve onların hislerine ortak olmak manasındadır. Gerçekten bunu son afette gördüğümüzü sanıyorum. Yurdun her yerinden olayla hiçbir şahsi tecrübesi olmayan insanların bölge halkına yardım için devreye girmeleri, belediyeler üzere farklı kurumların vazifeleri olmadığı halde ellerindeki kaynakları bölgenin acı ve ihtiyaçlarını azaltmak için kullanmaları bence ülkemizde kolektif empatinin yüksek oranda olduğuna işaret etmektedir.” diye konuştu.
Sel felaketi travma sürecini uzatmıştır
Aynı coğraifi bölgede şimdi yaşanan farklı sarsıntıların olumsuz tesirleri atlatılmadan sel felaketinin yaşanmış olmasının çok acı verici olduğunu da kaydeden Dr. Mert Akcanbaş, “Travmatik gerilim belirtilerini arttıran esas faktörlerden biri, travmatik tecrübenin sayısı ve müddetidir. Zelzeleden kurtulan halkın tekrardan vefat riskiyle karşılaşmış oluşu travma sayısını arttırdığı üzere süreci de uzatmıştır.” diye konuştu.
Kaynak: (BYZHA) – Beyaz Haber Ajansı
